Sağlık Okuryazarlığı Ve Güvenilir Platformların Önemi: Pandemi Süreci Örneği

Dünya 2019 yılının Aralık ayında Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19)* ile tanıştı. 2020 yılı Mart ayının ortasında ülkemizdeki ilk vaka haberinin gelmesi ile ülkemiz de pandemi sürecindeki yerini aldı.

Pandemi başladığından beri ülkemiz ve dünya medyasında gerçek dışı haberler yapılmaya son sürat devam edildi. Doğru bilgiye ulaşmak, medyadaki yoğunluk ve serbestlik sebebiyle halihazırda zor ve zahmetliydi. Pandemi süresinde ise gerçek dışı haberlerin artması ile doğru bilgiye ulaşma daha zor ve daha kritik hale geldi.

Mevcut COVID-19 Pandemisi hayatımızda birçok değişiklik yarattı. Bütün dünya ‘’Yeni Normal**’’e alışmak durumunda kaldı. Alışamadığımız ve önünü alamadığımız şeylerden birisi de Bilgi Kirliliği oldu. Yeni bir salgınla karşı karşıya kaldık, COVID-19 hakkındaki az miktarda bilgi, yalan ve yanlış haberlerin artmasına sebep oldu. Bunun sebeplerini düşünürsek; pandemi sırasında bilgiye olan aşırı talep, sosyal medyada bilgi yaymanın kolaylığı, yasal denetimden yoksunluk ve haberlerin filtreden geçirilmeden medyaya sunulması başlıca olarak aklımıza gelebilir.

Bunun yanında dünya, Sağlık Okuryazarlığı (SOY) kavramının ne kadar önemli olduğunu, sağlık okuryazarlığı yüksek bir toplum olmanın pandemi ile savaşmada daha fazla kolaylık sağladığının farkına vardı.

Peki neydi bu sağlık okuryazarlığı kavramı?

Sağlık okuryazarlığı, Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre ‘’Bireylerin iyi sağlık halinin sürdürülmesi ve geliştirilmesi amacıyla sağlıkla ilgili bilgiye ulaşması, anlaması ve kullanması için gerekli olan bilişsel ve sosyal beceri kapasitesi’’[1] tanımlanıyor. Bu tanımı Sağlık Bakanlığımız ‘’Bireylerin sağlıkla ilgili bilgilere ulaşması, bu bilgileri anlaması ve bu bilgileri sağlıkla ilgili kararlarında kullanabilmesi için gerekli olan zihinsel ve sosyal becerileri.’’[2] şeklinde yapmaktadır. Yani en basit haliyle sağlık okuryazarlığı, doğru bilgiye ulaşma, bu bilgiyi anlama ve uygun şekilde-yerinde kullanmak diyebiliriz.

SOY ve Güvenilir Platformların arasındaki anlamlı ilişkiyi incelemeye ne dersiniz?

Düşünelim ki bir internet sitesinde gezerken ‘’xx’’ adlı besinin yeni koronavirüse karşı bizi koruduğunu söyleyen bir yazı gördünüz. Bu yazı ilgili ne düşünürdünüz? Eğer sağlık okuryazarlığı düzeyi yüksek bir birey isek öncelikle haber sitesinin güvenirliği ile ilgili sorular sorardık. Peki güvenirliğini nasıl tespit ederdik. Bunun için birçok yola başvurabiliriz; ama ilk aşamada filtre etmemizi sağlayacak iki basit yol kullanabiliriz:

1. Sitenin Uzantısı

‘’.gov, .edu, .org’’ uzantılı siteler ‘’.com’’ uzantılı sitelere göre daha güvenilirdir. .com uzantılı siteler ticari kaygı gözetebileceğinden bilgilerde de ticari kaygı sebepli değişikliklere gidilebilir.

2. Kaynak Belirtilme Durumu

Eğer derleme bir yazı veya bir haberde kaynak belirtilmiş ise ve bu kaynaklar sağlam temeller üzerine kurulmuş ise okuduğunuz bilginin doğruluğu konusunda daha az şüphe duyabilirsiniz.

İlk aşamayı tamamladık, doğru bilgiye güvenilir bir şekilde ulaştık. İkinci aşama, elde ettiğimiz bilgiyi yorumlamada. Bilgiyi kendi akıl süzgecimizden geçirerek hayatımızda kullanabileceğimiz bir forma getiriyoruz. Sonrasında yorumladığımız bilgiyi hayatımızda uyguluyoruz. Elde edilen doğru bilgiyi, sağlık okuryazarlığı yüksek bir birey olarak, anlayıp yorumlayıp uygulamış oluyoruz.

Mevcut pandemi üzerinden konuşmaya devam edecek olursak: Evet, medyada bir sürü yanlış bilgi bulunduğunun farkındayız.

Peki doğrusuna ulaşmak için bir kısa yol yok mu?

Bu konuda önerebileceğimiz sitelerden biri https://korona.hasuder.org.tr/ . Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER) tarafından hazırlanan bu sitede yeni koronavirüs ile ilgili güncel bilgilere, günlük ve haftalık verilere ulaşmak mümkün.

Aynı şekilde Dünya Sağlık Örgütü ve T.C. Sağlık Bakanlığı güvenilir bilgiye ulaşmak için ideal bir kaynak. Biraz zaman ayırıp araştırdığımızda sosyal mecralardaki yanlış haberlerden kendimizi ve çevremizdekileri uzak tutmak; böylece sağlığımızı korumak mümkün.

Bilimin yolundan ayrılmayın, güncel ve doğru bilgiler ile kalın…