Protein Enerji Malnütrisyonu (PEM): Nedenleri, Belirtileri, Tanı, Tedavisi ve Komplikasyonları

Protein enerji malnütrisyonu; makro ve mikro düzeydeki besin eksikliği sonucu vücut için yeterli ihtiyacın karşılanmaması sonucu meydana gelir.

Proteinden ve kaloriden fakir beslenme sonucu daha çok süt çocuklarında görülen, beraberinde hastalıklara ve enfeksiyonlara yol açan bir bozukluktur.

Sosyoekonomik düzeyi düşük ve gelişmekte olan ülkelerde beslenme bozukluğuna veya besine ulaşmada eksiklik yaşanması, ulaşamama sonucu daha çok görülmektedir. Ayrıca kıtlık, sel, kuraklık gibi  doğal afetlerde besine ulaşmada sıkıntı yaşandığında adolesan ve yetişkinlerde de meydana gelir.

Protein Enerji Malnütrisyonu Sınıflaması ve Ortak Klinik Bulgular

1. Hafif Protein Enerji Malnütrisyonu

2. Orta Protein Enerji Malnütrisyonu

3. Ağır Protein Enerji Malnütrisyonu: Marasmus, Kwashiorkor, Marasmik- Kwashiorkor

• Kilo alamama,
• boy kısalığı,
• büyümede gerilik,
• hareketsizlik(apati),
• çevreye ilgisizlik,
• anemi ve
• vitamin eksiklikleri gibi ortak bulgular gösterirler.

Protein veya kalori eksikliği sonucu vücudun ihtiyacını karşılayamamasından aşırı zayıflık, büyümede gerilik veya durma gibi bulgular oluşur.

Enerjinin azlığından anlamsız davranışlar görülür. İhtiyaçların karşılanmasından dışarıdan alınması gereken vitamin ve minerallerin alınmasından dolayı eksiklikler elektrolit dengesizlikleri oluşur. Vücut direnci de eksikliklere bağlı düşer ve enfeksiyonlara, hastalıklara açık hale gelir.

Hafif ve Orta Protein Enerji Malnütrisyonu

Bu gruptaki çocuklar vakaların en büyük kısmını oluşturur. Büyümede gerilik, zekâ geriliği, kilonun normal değerlerin çok altında olması, hastalık ve enfeksiyonlara karşı savunmasız oldukları için sık ishaller görülür. Boylarına göre kilolarında azalma vardır. Eksik olan vitamin, mineral gibi yapıtaşlarının türüne bağlı komplikasyonlar değişkenlik gösterir. Eksik olan madde veya elemente yönelik girişimler yapılmalıdır.

Ağır Protein Enerji Malnütrisyonu: Marasmus, Kwashiorkor

Marasmus

Ağır PEM’in en yaygın tipidir. Belirli bir besinin eksikliğinden değil besinlerin toptan eksikliği sonucu meydana gelir. Kronik açlık hali ve kalori eksikliği vardır. Beslenmenin eksik olmasından dolayı fiziki olarak belirgin gelişimsel gerilik vardır.

Anne sütü alamayan veya yetersiz yapay beslenen daha sık 5-6. Aydan itibaren görülür. Sosyoekonomik düzeyi düşük ülkelerde besine ulaşamama sonucu da ortaya çıkar. Aşırı malnütrisyon düzeyinde zayıflık , büyümede durma görülür. Gözlerde çökme, cilt altı yağ dokusunda azalma, hareketsizlik, boy kısalığı, hipoglisemi ve yüzde çökme sonucu ihtiyar adam yüz görünümü (Voltaire yüzü) görülür.

Kwashiorkor

Marasmus besinin tamamının eksikliği iken burada protein eksikliği sonucu meydana gelir. En sık 18. Ay-3 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Bu dönemde proteinden fakir beslenme, annelerin yetersiz bakımı gibi sebeplerden ortaya çıkar.

Marasmustan farklı olarak çocuklarda ödem görülür. Büyümede gerilik, durgunluk, deride pullanma, hiperpigmentasyon, çatlaklar oluşur. Albümin eksikliğine bağlı kolloid osmotik basıncın azalması ile geçirgenliğin bozulması sonucu periferal ödem görülür. Saçlar parlaklığını kaybeder saçı besleyen kreatinin proteinin eksikliğinden kaynaklı olarak. Ağır vakalarda uykuya eğilim, deri lezyonları, ciddi enfeksiyonlar, anemi , tedaviye yanıtsızlık gibi sorunlar ortaya çıkar.

Protein Enerji Malnütrisyonu Komplikasyonları

• Sıvı elektrolit bozuklukları,
• Enfeksiyonlar,
• Cilt ve mukoza lezyonları,
• Anemi,
• Hipotermi,
• Vitamin eksiklikleri(avitaminozlar),
• Kalp yetmezliği,
• Kan şekeri düşüklüğü,
• İştahsızlık.

Protein Enerji Malnütrisyonu Tanı ve Tedavi

PEM tanısı için; kapsamlı öykü alınır, fizik muayene, antropometik bulgular, laboratuvar sonuçları (anemi, elektrolit dengesizlikleri, hipoglisemi, lipid sayısı vb.) bakılır.

Tedavide hafif ve orta PEM de ambulatuar( ayaktan) tedavi uygulanır. Diyet tedavisini içerir, uygun beslenmenin sağlanıp kilo alımının artması ve enfeksiyonlardan korunma amaçlanır.

Ağır PEM olgularında ise hastaneye yatırılarak diyet tedavisine ek olarak oluşan komplikasyonlara yönelik tıbbi tedavi ve hemşirelik bakımı sağlanır.

Gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerin çocuklarında oluşan bu utanılacak ve çok üzücü hastalıktan bahsetmek istedim. Çoğumuz Afrikalı çocuklara belgesellerde veya yardım kampanyalarında karınları şiş şekilde rastlamışızdır.

Dengesizliklerin ortadan kalkıp, çocukların hep sağlıklı ve mutlu olduğu yarınlara…