Doğrudan cihazınızda gerçek zamanlı güncellemeleri alın, şimdi abone olun.
Nabız Nedir?
Kalp kasıldığında veya vurduğunda arteri genişleten ve geri çeken bir basınç dalgası olan, kalp atış hızı olarak da bilinen nabız, kalbinizin dakikadaki atış sayısıdır.
Nabız olup olmadığının kontrolünü doğru bir şekilde değerlendirebilmek için kullanılan en yaygın Yerler;
- bilekteki radial arter veya
- boyundaki karotid arter yani atardamarların cilde yakın olduğu bilek ve boyun yanlarıdır.
Karbondioksiti dışarı atma, oksijen emme, hava sıcaklığı, yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre değişiklik gösteren nabızda, aynı zamanda stres kaynaklı da farklılıklar olabilmektedir.
Dinlenir durumundayken düşük kalp atış hızı, sağlıklı ve verimli kalp fonksiyonunun işareti olarak bilinir. Nabzınızı ölçmek için kalp atış hızınıza bakmanız gerekir. Bu da işaret ve üçüncü parmağınızı nefes borusunun yanına, boynunuza ya da bileğinizin başparmak tarafında bulunan atar damara yerleştirerek gerçekleştirebilirsiniz. Nabzı hissettiğiniz zaman 15 saniyedeki atım sayısını sayarak dakikadaki kalp vuruşunu hesaplamak için sayıyı dörtle çarpabilirsiniz.
Nabiz alınan bölgeler nelerdir?
Nabız ölçümü atardamarın deriye en yakın olduğu bölgelerde yapılmaktadır. İnsan vücudunda atardamarların deriye en yakın olduğu belli başlı noktalar bulunmaktadır. Nabzın en rahat ölçülebileceği yerler bilekler ve boyundur. Nabzın ölçülebileceği belli başlı noktalar şu şekildedir. Boyunda adem elmasının her iki yanında yer alan şah damarı. Dirsek bölgesinde, kolun iç yüzeyinde yer alan kol damarı. Boyun, el bileği, kasık, dirsek içi, diz arkası, ayaküstü, kulak önü ve şakaktan nabız alınabilmektedir.
Nabzımıza nasıl bakalım?
Yukarıda söz ettiğim nabzın hissedilebileceği bölgelerde nabıza bakılabilir. Ama en sık olarak el bileğinin baş parmak tarafındaki radial artere bağlı radial nabız kullanılır.
Nabız bölgelerinde birinci ve ikinci el parmak uçlarımızı yavaşça bastırarak nabız dalgasını aramalıyız. Nabızı hissettiğimiz zaman önce düzenli olup olmadığına bakalım. Normalde Nabızdalgası eşit aralıklarla gelmelidir. Daha sonra da 1 dakika içindeki sayısını bulmalıyız. Bunun için de saatimizin saniye göstergesine bakarak 1 dakika içindeki sayısını sayabiliriz veya 15 saniye süreyle sayıp, bulduğumuz rakamı 4 ile çarpabiliriz.
Bazı ritim bozukluklarında (atriyal fibrilasyon gibi) kalp hızı yüksek olursa, bazı kalp atımları ile atardamarlar içine atılan kan yeterli bir basınç dalgası (dolayısıyla nabız dalgası) oluşturamaz ve bunu nabız olarak hissedemeyiz. Böylece nabız hızını gerçekte olduğundan daha düşük bulabiliriz. Bu gibi durumlarda kalbi dinleyerek (doğrudan kulağı kalp bölgesine dayayarak veya steteskop ile) kalp hızını bulmak daha doğru sonuç verecektir.
Kol veya bilekten ölçüm yapan dijital tansiyon aletleri, kan basıncı ölçümünün yanı sıra nabız hızını da vermektedirler. Ancak yukarıdaki anlattığım aritmi durumlarında (özellikle de atriyal fibrilasyonda) dijital tansiyon aletleri ile nabız hızı (hatta bazen tansiyon) ölçümleri tam doğru olmayabilir (Örneğin kalp hızının yüksek olduğu atriyal fibrilasyonda nabız hızı olduğundan daha düşük çıkabilir.).
Normal nabız kaç olmalı?
Normal nabız değeri, kişinin cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumuna göre değişiklik gösterse de belirli bir aralıkta yer alması gerekir. Sağlıklı ve yetişkin kişilerde normal nabız hızının dakikada 60-100 aralığında olması ideal nabız değeri olarak kabul edilir. Düzenli egzersiz ve sporunu yapan kişilerde ise bu değer 45-60 aralığında da olabilmektedir.
Anormal oranda düşük ya da yüksek nabız, bazı hastalıkların haberci olabilir. Bunun takibi yapılarak kontrolü sağlanması gerekir. Nabzınızda dakikada 100’ün üzerinde bir atış gerçekleşirse taşikardi adı verilen kalp çarpıntısı ortaya çıkar. Bu durum 60’ın altındaysa düşük kalp atışı olan bradikardi görülür ve duruma hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.
Kansızlık (anemi), sigara kullanımı da yüksek kalp atışına neden olan etkenler arasında yer alır. Sigarayı bıraktıktan sonra 6 ay içerisinde nabzınız düşerek normal seviyelere gelebilmektedir.
Yaşlara göre tansiyon ve nabız değerleri ne olmalıdır?
Dinlenme sırasındaki kalp atış hızınız yaşa ve sağlık durumunuza bağlı olarak değişiklik gösterir. Gençlerde kalp atış hızı yüksek olma ihtimali bulunur. Sağlıklı ve yetişkin bireylerde ideal nabız oranı 60-100 arasında olması gerekirken dakikadaki nabız sayısı yaşa göre şu şekilde sıralanabilir:
| Yaş aralığına göre nabız sayısı | |
| Yaklaşık Yaş Aralığı | Nabız (dakikadaki atım sayısı) |
| Yeni doğan | 100-160 |
| 0-5 ay | 90-150 |
| 6-12 ay | 80-140 |
| 1-3 yıl | 80-130 |
| 3-5 yıl | 80-120 |
| 6-10 yıl | 70-110 |
| 11-14 yıl | 60-105 |
| 15 yaş ve üstü | 60-100 |
Bu değerler dinlenme durumunda ölçümler için normal bir orandır. Uyurken ya da hareket halindeyken bu değer aralığı değişiklik gösterebilir.
Kalp hızının erişkinler için dakikada 100’ün üzerinde olmasına TAŞİKARDİ, dakikada 60’ın altında olmasına BRADİKARDİ denir.
Nabiz hizini etkileyen faktörler nelerdir?
- Egzersiz,
- Yüksek ateş,
- Akut ağrı ve anksiyete
- İlaçlar,
- Yaş,
- Metabolizma
- Postural değişiklikler
Nabız Ölçümünde Dikkat Edilecek Noktalar
- Egzersiz ve beslenme sonrası ölçüm yapılacak ise sayımdan önce hastanın 30 dakika dinlenmesi sağlanılmalıdır.
- Apikal nabız steteskopla, periferal nabız parmakla palpasyon yapılarak sayım yapılır.
- Çocuklarda nabız ölçümü derece alma işleminden önce yapılmalıdır.
- Nabız ölçümü yapılacak bölgeye göre uygun pozisyon verilmelidir
Peki, nabız sayılarımız bize ne mesaj veriyor?
Nabız sayısı, insan bedenindeki diğer tüm sistemler gibi olağan dışı durumlarda bazı sinyaller veriyor. Normalden hızlı ya da yavaş olması birçok değişkene bağlı olmakla birlikte bazı hastalıkların habercisi de olabiliyor.
Küçük gündelik hareketlerde bile normalden fazla yoruluyorsanız… Nabız hızı kadınlarda erkeklere göre dakikada yaklaşık 7-8 atım daha fazla, uzun boylu ve zayıf kişilerde ise kısa boylu ve şişman kişilere göre daha yavaştır. Düzenli spor ya da sürekli egzersiz yapanlarda kalp atış hızı bir dakikada 60’ın altında olabilir. Sedanter yani hareketsiz yaşayanlarda ise hem istirahat nabzı daha yüksektir hem de egzersiz yaptıklarında nabız kısa sürede hızla yükselir. Bu durum efor kapasitesini azaltan bir durumdur. Günlük hayatta pek hareket etmeyen kişilerin eforla daha çabuk yorulmalarında bu durum etkilidir.
Nabız ve Kalp Yetersizliği
Hem düşük hem de yüksek kalp hızları tamamen fizyolojik yani olması gereken bir durum olabileceği gibi önemli bir rahatsızlığın göstergesi de olabilir. Hızlı nabız yani kalbin fazla çalışması kalbin daha fazla enerji tüketmesine yol açar. Çok yüksek kalp hızları tansiyon düşüklüğüne ve hatta bayılmaya yol açabilir. Yine uzun dönemde kalbin kasılma fonksiyonlarını olumsuz etkileyebilir. Sadece yüksek kalp hızına bağlı kalp yetersizliği oluşabilir. Bu durumlar genelde tedavi edilmeyen, yüksek kalp hızıyla seyreden ritim bozukluklarında gözlenir.
Çok yavaş kalp hızları da vücuda dakikada pompalanan kan miktarını azaltarak beyne ve diğer organlara az oksijen gitmesine ve buna bağlı bayılma, bayılacak gibi olma, halsizlik, baş dönmesi, çabuk yorulma gibi şikayetlere yol açabilir.
İyi geldiğini düşündüğümüz bazı ilaçlar da nabız hızını etkiliyor.
Kullanılan bazı ilaçlar nabız hızını etkiler. Bazı soğuk algınlığı ilaçları, kafein içeren ağrı kesiciler nabız sayısını artırır.
Çevresel faktörler de nabız sayısı üzerine etkilidir. Ortam ısısında yükselme ya da vücut sıcaklığındaki yükselme nabız hızını artırır. Vücut sıcaklığındaki her 0.6 derecelik sıcaklık artışı, nabız hızını da 7-8 atım artırır. Tüm bunlar dışında kalp yetersizliği olan hastalarda ya da ritim bozukluğu sırasında istirahat nabzı yükselir.
