Kanser ve Kanser Tedavisi Cinsel Sağlığı Nasıl Etkiliyor?

Kanserin pek bilinmeyen veyahut merak edilmeyen gizli sonuçlarından biri de şüphesiz, cinsel sağlığa ve cinsel aktiviteye olan etkisidir.

Pek çok bireyde tedaviye bağlı olarak cinsel sorunlar ortaya çıkmaktadır. Her ne kadar gündemimizi oluşturmuyor olsa da bu sorunları yaşayan hastalarımızın yalnız olmadıklarını bilmelerini istiyor, pek konuşulmuyor olsa da bizler için önemsiz ya da konuşulmaması gereken konular olmadıklarını unutmamalarını diliyorum. Evet, artık konuma derinlemesine bir giriş yapabilirim.

Kanserin/kanser tedavisinin cinsel sağlık ve cinsel birliktelik üzerinde güçlü yönde olumsuz etkisi vardır. Kanser hastalarının %80’ninde cinsel hayatlarında azalma, % 44’ün partnerleriyle olan ilişkilerinde bozulma görülür. Amerikan Radyasyon Onkolojisi Derneği‘nin 2020’deki yıllık toplantısında sunulan bir araştırmanın sonuçlarına göre, kanserden kurtulan her 10 kişiden yaklaşık 9’u kanser tedavisinin bir sonucu olarak cinsel problemler yaşıyor.

Yapılan çalışmanın detayların bakacak olursak; çalışmaya 391 kanser hastası dahil edilmiş. Sunulan anketlere katılanların yaklaşık %81’i kadın bireylerden oluşuyor. Tüm katılımcı grupların; %67’sinde meme kanseri, %16’sında prostat kanseri, %6’sında endometriyal kanser, %4’ünde mesane kanseri ve %2’sinde rektum kanseri mevcut.

Genel olarak, yanıt verenlerin %87’si aldıkları kanser tedavileri sonunda cinsel yan etkileri yaşadıklarını söylüyor. Ankete katılanların %75’inden fazlası kemoterapi, %54’ü radyasyon tedavisi ve %47’si hormon tedavisi görmüş.

Çalışmada en sık bildirilen cinsel yaşam sorunları şunlardır.

• Ağrılı ilişki,
• Vücut imajı endişeleri ve
• Orgazm zorlukları

Bunlarla birlikte başka yan etkilerin görülmesi de mümkündür. Örneğin, birçok erkek prostat kanseri tedavisinden sonra erektil disfonksiyon (ED) yaşar. Jinekolojik ve meme kanseri tedavisi gören kadınlarda vajinal kuruluk sık görülür.

Ayrıca hem erkekler hem de kadınlar sekse olan ilgilerde kayıp ya da cinsel uyarılma konusunda sorunlar görülebilir.

Kanser/kanser tedavisinin cinsel hayat üzerindeki etkileri nelerdir?

Kanser hastalığı insanın yaşamını tehdit eden, ölümle karşı karşıya getiren bir süreçtir. Fakat günümüz tıbbında kanser sadece öldürücü değil, tedavi edilebilen de bir hastalıktır. Yeni tedavi yöntemleriyle kanser hastalarının yaşam ömürleri uzamıştır. Bu da beraberinde yaşam kalitesini daha da önemli hale getirmiştir. Ayrıca kanser tanısının konduğu evreye bağlı olarak kanser de artık kronik hastalıklar listesinde yer almaya başlamıştır.

Kanser tanısı almak ve tedavisi görmek yaşamın her alanını, yaşamla olan her türlü ilişkiyi ve bağı etkiler. Haliyle doğal olarak cinsellik de bu durumdan etkilenir.

Pek çok kişi hayata dair planlarının, beklentilerinin, isteklerinin ve hatta hayatının tamamen bittiği duygusuna kapılmaktadır. Hastalığın inkâr döneminde hiçbir şey yokmuş gibi davranan kişilerde bu dönemde rutinin çok üstünde, daha sık cinsel ilişkiye girme ihtiyacı görülebilmektedir.

Tedavi ve kabul süreçlerinde gerek bedensel gerekse psikolojik nedenlerden dolayı yoğun bir isteksizlik hali ortaya çıkabilir. Hastalık ve tedavi süreçlerindeki bedensel sorunlar, ağrılar, kişinin kendilik imajında zedelenmeye de neden olabilir. Bu süreçte ortaya çıkabilecek depresif ruh hali de sorunu ağırlaştırabilir. Kişiler cinsel aktivitelerden kaçınmaya başlayabilir.

Kanser hastası kişinin cinsel partnerinin olup olmaması kişiyi etkiler mi?

Cinsel eşi olan kişilerin olmayanlara göre bazı konularda daha fazla avantajı olabilir. Duygusal ve sosyal destek son derece önemlidir. Cinsel eşi olmayan kişiler yakın arkadaş ve aile destek sistemlerinden destek gördüklerinde bu da faydalı olacaktır. Ama hastalık nedeniyle kendini ilişkilerden geri çekmek yerine, kaygının üstüne gitmek fayda sağlayabilir.

Kanser hastası birey ve cinsel partneri ne tür psikolojik ve cinsel tedavi desteği alabilir?

Hastalık ve cinselliklerinin nasıl etkilendiğine dair konuşmak, kaygı ve korkuları paylaşmak çok önemlidir. Çoğu zaman kişiler birbirini incitmemek için tüm duygularını saklamayı seçer. Halbuki bu anlayış gibi görünen şey durumu zamanla kötüleştirir.

Cinsellik sadece cinsel birleşmeden ibaret değildir. Örneğin, kişiler birbirlerine dokunabilir, birlikte fantezi kurabilir, mastürbasyon yapabilirler. Burada amaç orgazma ulaşmak, tam bir sertlik sağlamak vb. değildir. Amaç cinsel aktivitenin ve paylaşımın devamıdır. Bu konuda cinsel terapi uzmanlarından destek alınabilir.

Kanser tedavisi sürecinde cinsel isteği neler etkiler?

Cinsel isteği ve cinsel yaşamı olumsuz etkileyen birçok faktör olabilir.

• Kemoterapi tedavisi sırasında yaşanan fiziksel sorunlar,
• Saç dökülmesinin getirdiği cinsel çekiciliğin kaybı,
• Tedavi sonucunda kaybedilen bir organın yası; mesela meme kanseri tedavisinde kadının memesinin alınması ya da testis kanseri yaşamış ve testisini kaybetmiş bir erkeğin ruh hali,
• Ameliyat izlerinin verdiği rahatsızlık.

Tüm bunlar depresif süreçleri harekete geçirebilir, gizli bozuklukları tetikleyebilir. Bunların yanı sıra bedenini göstermede zorluk yaratır.

Bireyler kanser tedavisi sonrasında ne tür destekler alınabilir?

Esasen hasta kişi/kişiler ve yakınları tanının koyulduğu günden itibaren psikolojik ve psikiyatrik destek almalıdır. Psikolojik destek cinsel tedavi desteğini de kapsamalıdır. Destekler bireysel ya da grup psikoterapileri yanı sıra gerektiğinde psikiyatrik ilaçları da içerir. İlaç tedavisi hastaya göre hekim tarafından düzenlenmelidir.

Kanser tedavisinde/ tedavi sonrasında yapılan destekler işe yarar mı?

Her hastanın hastalığı yaşama ve baş etme şekli onunla da ilişkilidir (destek alma kapasitesi, tedavi uyumu, sabrı, bireysel baş etme yolları, öyküsü gibi). Psikolojik ve sosyal destekler kanserle baş ederken oldukça önemlidir.

Cinsellik yakınlaşmadan dokunmaya, sevişmeden konuşmaya, kişiler arasında önemli bir paylaşımdır. Hastalık nedeniyle kişi bundan vazgeçmek zorunda değildir. O yüzden desteklerin psikolojik olarak işe yaraması muhtemeldir.

Cinsel partneri kanser olan biri ne yapabilir?

Kişinin cinsel partnerinin kanser olması en az kendisinin kanser olması kadar travmatik bir durumdur. Sevdiği kişiyi kaybetme korkusu ve gerçekliği psikolojik olarak yaralayıcıdır. Kişi hem kendisi sakin olmaya çalışırken hem de yakınını desteklemek durumunda zorlanabilir.

Hastalık süreci yorucu, yıpratıcı ve konuşulmayan bir süreçtir. Aynı zamanda ilişkideki kimi sorunlar, kızgınlıklar yok sayılmaya çalışılır, ama bu esnada daha da kompleks hale gelme riski taşır. Bu da zamanla ilişkiyi yıpratır, kopmalara neden olabilir.

Psikolojik ve psikiyatrik sorunlar yaşanabilir. Kişi hasta partnerine destekleyici davranırken, sürekli rol yapmamalıdır. Birçok hasta bu durumdan şikayetini dile getirmektedir.

Cinsellik ve hoş anılar konuşulabilir. Cinsel arzunun, hareket alanı bulunamadığı zamanlarda da korunması önemlidir. Bu süreçte konuyla ilgili uzmandan destek alınması gereklidir.

Kanser hastalığı çiftlerin ilişkilerinde ne tür cinsel sorunlara neden olabilir?

Tedavi sürecinde ve sonrasında cinsiyetlere göre farklı sorunlar oluşabilir. Bunlar;

Kadınlarda;

• Cinsel isteksizlik,
• Kullanılan ilaçlarla ilişkili olabilecek vajinal kuruluk ve bununla bağlantılı ağrılı cinsel ilişki
• Orgazm güçlüğü,
• Ağrılı cinsel ilişki,
• Sevişme ritüellerinden kaçınmalar (ışıkta sevişmeme, çıplak görünmek istememe, bedenin görünmesinden rahatsızlık vb.)

Erkeklerde;

• Cinsel isteksizlik,
• Sertleşme bozukluğu,
• Erken boşalma,
• Geç boşalma,
• Orgazm güçlüğü,
• Sevişme ritüellerinde kaçınmalar (ışıkta sevişmeme, çıplak görünmek istememe, bedenin görünmesinden rahatsızlık vb.)

Kanser tedavisi görüyor ve tedavi sonrasında cinsel sorunlarla mücadele etmeye başladıysanız onkoloji ekibinize bu durumu bildirin.

Unutmayın, pek çok konu tedavi edilebilir; ancak, sağlık hizmeti sağlayıcıları konuyu konuşmaktan çekinmemiz dahilinde!