Hastaneye Her Gittiğimizde Maruz Kaldığımız Hastane Enfeksiyonları Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Hastane enfeksiyonları hastaneye yatış yapmış her kişi için bir risk faktörüdür. Sağlık çalışanları hastalarını hastane enfeksiyonundan özenle korumaya çalışırlar. Aynı zamanda hastalar da bu durumun farkında olmalıdırlar. Yazımı herkesin bu konuda bilgi sahibi olması için yazıyorum.

Öncelikle enfeksiyonun tanımından başlayalım.

Enfeksiyon Nedir?​

Hastalık oluşturabilecek özellikteki mikroorganizmaların insan vücuduna girerek bir organda çoğalması ve yayılması olarak tanımlanır.

Enfeksiyona Neden Olan Mikroorganizmalar​

Enfeksiyonlar, vücuda çeşitli yollardan bulaşan mikroorganizmalar ile ortaya çıkmaktadır.​ Bunlar;

• Bakteri,
• Virüs,
• Mantar ve
• Parazitlerdir.

Hastane Enfeksiyonu Nedir?

Genel olarak enfeksiyon dışında bir nedenle hastaneye başvuran bir hastada, hastanede gelişen enfeksiyon olarak tanımlanır​. Hasta bireyin hastaneye başvurduğunda kuluçka döneminde olmayan ve hastaneye yattıktan 48-72 saat sonra gelişen veya taburcu olduktan sonra 10 gün içinde ortaya çıkan enfeksiyonlar ‘hastane enfeksiyonları’ olarak adlandırılır.​

Hastane Enfeksiyonlarının Görülme Sıklığı Nedir?

Hastanede yatan hastaların %5-10 kadarında görülmektedir.​

Yoğun bakım ünitesinde yatan hastalarda görülme oranı %20-30 dolayındadır.​

Bir enfeksiyonun hastane enfeksiyonu olup olmadığına; ​

• Klinik gözlem,​
• Laboratuvar sonuçları, ​
• Hasta kayıtlarının değerlendirilmesi ​ve
• Diğer destekleyici bulgular dikkate alınarak karar verilmektedir​.

Hastane Enfeksiyonunun Etkenleri Nelerdir?

Bakteri, virüs, mantar ve parazitlerdir.​

Hastane florasında yer alan dirençli mikroorganizmalardır.​

Görülme sıklığı ve tedavisinin güçlüğü açısından değerlendirildiğinde bu mikroorganizmalar arasında bakteriyolojik enfeksiyonlar en önemli enfeksiyon türü olarak adlandırılır.

Bu sebepten dolayı günümüzde Hastane Enfeksiyonu denilince aksi belirtilmediği sürece bakteriyolojik enfeksiyonlar anlaşılır.​

Hastane Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

1. Hastanede Yapılan Girişimsel Tedavi Uygulamaları

Özellikle ameliyat ve diğer girişimsel işlemler (üretral enjeksiyon, kateterizasyon, endotrakeal entübasyon, vb.) gibi, vücut içine doğrudan yapılan müdahalelerde; el, araç, tıbbi alet, uygulama ortamı ve yara yerinin temizliğinin yeterli düzeyde sağlanmaması;

2. Temizlik Kurallarına Dikkat Edilmemesi

Hastane çalışanlarının, hastanın ve hasta yakınlarının kişisel el ve vücut temizliklerine dikkat etmemesi, hastane binasının ve tüm araç ve gerecin temizlik, dezenfeksiyon ve sterilizasyon işlemlerinin yetersiz olması, mutfak ve çamaşırhane gibi destek hizmetlerinde gerekli temizlik kurallarına uyulmaması; ​

3. Fiziki Yetersizlikler​

Hastane binası ve tesisat sisteminin, hijyenik bir tedavi-bakım hizmeti sunulmasına imkân vermemesi;​

4. Personel Yetersizliği

Hasta yoğunluğuna nazaran, tedavi, bakım ve temizlik hizmetlerinde çalışan hastane personelinin sayı ve nitelik olarak yetersiz olması​

5. Hastanın Bağışıklık Sistemini Olumsuz Etkileyen Faktörler

Hastanın yaşı, hastaneye yatmasına neden olan asıl hastalığının doğurduğu riskler, altta yatan devamlı hastalıkları. ​

6. Hastanede En Sık Görülen Enfeksiyonlar​

• Üriner sistem enfeksiyonları,
• Cerrahi yara (cerrahi alan) enfeksiyonları, ​
• Pnömoni (Zatürre)
• Bakteriyemi (bakterinin kana bulaşması) ​

Hastane Enfeksiyonları Neden Önemlidir?​

Hastane Enfeksiyonları; hastanede kalış süresini, tedavi maliyetini ve işgücü kaybını artırmakta, hastaları olduğu kadar sağlık çalışanlarını da tehdit etmektedir.​

İleri vakalarda ise, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan hastalarda (yenidoğan, prematüre bebekler, kanser ve AIDS hastaları, yaşlı hastalar, vb.) ölümlere de yol açabilmektedir. ​

Hastane enfeksiyonlarının neden olduğu sorunlar;

• Hastanın ölümü, ​
• İlave tedavi maliyetleri, ​
• Yeni bir hastalık, ​
• İşgücü kayıpları​
• Hastalarda fonksiyonel bozukluklara, ​
• Duygusal strese,​
• Yaşam kalitesinin düşmesi olarak sayılabilir.

Hastane Enfeksiyonları Nasıl İzlenmektedir? ​

Sürveyans, bir hastanede sürekli, sistematik ve aktif olarak, bir hastalıkla ve bu hastalığın oluşma riskini arttıran veya azaltan koşullarla ilgili verilerin sistematik olarak toplanması, biriktirilmesi ve zaman içinde ortaya çıkan hastane enfeksiyonu sayılarının tespit edilerek gerekli kişilere ve birimlere hızla geri bildirimini sağlamak üzere verilerin değerlendirilmesi sürecidir.​

Sürveyans çalışmaları hastane EK programlarının temelini oluşturmaktadır​.

Hastane Enfeksiyonları Önlenemez mi?​

Hastane enfeksiyonu, tamamen önlenememekte, fakat azaltılabilmekte ve kontrol altına alınabilmektedir. ​

En modern yöntemlerin uygulandığı hastanelerde dahi hastane enfeksiyonlarını sıfıra indirmek mümkün değildir. Ancak konunun uzmanları, “el yıkamak” gibi basit bir yöntemin bile hastane enfeksiyonlarını en az %30 oranında düşürebileceğini belirtmektedir.​

Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılan araştırmalarda ise, gelişmekte olan ülkelerde çeşitli yöntemlerle, hastane enfeksiyonlarının %40’tan fazlasının önlenebileceği tespit edilmiştir. Bir ülkede hastane enfeksiyonlarının kontrolüne verilen önemin derecesi, ülkenin sosyo-psikolojik ve ekonomik gelişimi ve buna bağlı olarak da büyük ölçüde genel sağlık hizmetlerinin düzeyi ile yakından ilişkilidir. Gelişmiş ülke kategorisinde yer alan bütün ülkeler hastane enfeksiyonlarının azaltılmasına yönelik sistemli çalışmalar yürütmekte ve bu alana önemli kaynaklar ayırmaktadır. Ancak kaynak ayrılması kadar bu alanda ulusal politika oluşturulmasının ve ayrılan kaynakların tutumlu, verimli ve etkin kullanılmasının da çok büyük önemi bulunmaktadır.​

Hastane enfeksiyonlarını önlemenin temelini, ​

• Dezenfeksiyon, ​
• Sterilizasyon,
• Temizlik, ​
• El hijyeni, ​
• Sürveyans, ​
• Hasta izolasyonu gibi kontrol yöntemleri oluşturmaktadır​

Hava Yoluyla Bulaşabilen Enfeksiyonlar ve Bu Enfeksiyonlara Karşı Alınması Gereken Önlemler​

Hastanelerde hava yoluyla bulaşan enfeksiyonlar, çevresel kaynaklardan herhangi bir yolla (insanlar, hava akımı, su, inşaat malzemeleri, cihazlar vs.) hastaneye giren mikroorganizmaların doğrudan ya da hastanede uygun ortamda üremesi sonucu havaya karışacak bir enfeksiyon kaynağı oluşturmasıyla meydana gelmektedir.​

Havada asılı kalabilen bazı partiküller, duyarlı bir kişide enfeksiyona neden olabilir. Bu durumda olan hastalar, çevresine göre negatif basınçlı özel bir odada izlenmeli, hasta ile teması gereken sağlık çalışanı ise; ağız ve burunlarını da içine alacak şekilde, etkili (1µm’lik partikülleri en az %95 oranında filtre edecek) bir maske kullanılmalıdır.

Temas Yoluyla Bulaşabilen Enfeksiyonlar ve Bu Enfeksiyonlara Karşı Alınması Gereken Önlemler

Hastane enfeksiyonlarının en belirgin yayılma şekli olup; mikroorganizmaların hastadan hastaya, sağlık çalışanından hastaya veya hastadan sağlık çalışanına fiziksel temas ile bulaşmasıdır. Doğrudan veya dolaylı olarak bulaşabilir. ​

Doğrudan da enfekte veya kolonize olan kişiden, enfeksiyona duyarlı olan kişilere fiziksel temasla bulaşırken, dolaylı bulaşmada ortak kullanılan kontamine bir nesnenin yaptığı olay söz konusudur.​

Temas yolu ile bulaşan enfeksiyonlar arasında, pseudomonas sp, gram negatif bakteriler, legionella, stenotrohomonas sp, enterobacter, TBC, vb.​

Sıkı Temas İzolasyonu (Koruyucu Ortam

Sıkı temas izolasyonu vankomisin dirençli enterekok (VRE) ile enfekte ile enfekte ya da kolonize olduğu bildirilen ya da şüphesi bulunan hastaların varlığı saptandığında uygulanan izolasyon şeklidir.​

Sıkı temas izolasyonunda alınması gereken önlemler; VRE- pozitif hasta; klinik durumu uygun olur olmaz hastaneden taburcu edilmeli, yatış süresi gereksiz uzatılmamalı, VRE-pozitif olduğu saptanan hasta tek kişilik odada izole edilmelidir.​

Bu mümkün değilse aynı mikroorganizma ile kolonize/enfekte olan hastalar aynı odaya yerleştirilmeli, Tek kişilik oda veya hastaların gruplandırılmasının mümkün olmadığı durumlarda sıkı temas izolasyonu gereken hastalara yaklaşım konusunda enfeksiyon kontrol bölümünden yardım istenmeli,21 Hastaların odasına girerken temiz önlük ve eldiven giyilmeli,​

Hastanın odasını terk etmeden hemen önce önlük ve eldivenler çıkarılmalı, eller antimikrobiyal bir ajanla yıkanarak ya da alkollü el antiseptikleri kullanılarak dezenfekte edilmeli, Hasta bakımı sırasında yoğun kontaminasyona neden olabilecek işlemleri takiben (gaita ve enfekte yaraların drenajı ile direkt temas) eldivenler değiştirilmeli, ​

Her türlü tıbbi cihazın diğer hastalarla ortak kullanımından kaçınılmalı, ortak kullanım gerekiyorsa bu aletler diğer hastalar için kullanılmadan önce temizlenmeli ve dezenfekte edilmeli, Hastaların odalarındaki tüm yüzeyler ve ortak kullanılıp sık temas edilen alanlar(hemşire deski, bilgisayar klavyesi, telefon vb) her gün ​

Enfeksiyon Kontrol Komitesi önerilerine uygun olarak dezenfekte edilmeli, VRE ile kolonize veya enfekte olan hastaların taburculuğunu takiben hasta odalarındaki tüm yüzeyler dezenfekte edilmeli ve enfeksiyon kontrol ekibi tarafından bu odalardan kültür alınmalı,​

Ortam kültürlerinin sonuçları belli olana kadar bu odalara yeni hasta yatırılmamalı ve odadaki malzemeler başka hastalar için kullanılmamalı, Eğer yeni hasta yatışı zorunlu ise dezenfeksiyon işleminin (ortam yüzeyleri ve aletler) enfeksiyon kontrol hemşirelerinden biri veya servis sorumlu hemşiresinin denetiminde iki kez uygulanması zorunlu olarak yapılması olarak sayılabilir.

İzolasyon odasının giriş kapısında KIRMIZI ÜÇGEN tanımlayıcısı kullanılmalıdı​r.

Damlacık İzolasyonu Önlemler

Damlacık İzolasyonu Önlemleri; konuşma, öksürük, aksırık veya tıbbi işlemler sırasında enfekte kişiden saçılan damlacıkların mukozalara (burun, boğaz, konjonktiva) bulaşmasını önlemek için standart önlemlere ek olarak alınan tedbirlerdir​

Damlacık izolasyonu önlemleri; menenjit, pnömoni, kızamıkçık ve COVİD 19 vb hastalıklarda uygulanır