Hapşırık Hakkında Merak Edilen 7 Soru ve Cevabı

Bahar mevsiminin de etkisiyle artışa geçen hapşırma, hepimizin çoğunlukla deneyimlediği bir olay. Bir anda hapşırmaya başlıyoruz ve bazı zamanlar bunu 2., 3. hapşırık veya daha fazlası takip edebiliyor.

Peki, bu durumun veya farklı biçimlerde hapşırmamızın sebeplerini hiç merak ettiniz mi?

Gelin, birkaç hapşırıktan sonra araştırmaya başlayıp yazdığım bu yazıya birlikte bakalım.

1. Neden Hapşırırız?

Hapşırma dediğimiz olay, bir reflekstir. Yani kendi isteğimiz dışında gerçekleşir. Hapşırma, genellikle burun mukozasının yabancı partiküller tarafından tahrişi sonucu, burun ve ağza doğru, akciğerlerden gelen basınçlı havanın dışarı püskürtülmesidir. Bu sayede vücudumuzu yabancı maddelerden korumamızı sağlar.

Hapşırma;

• Parlak ışığa maruziyet,
• Ani sıcaklık değişimi,
• Alerjen maddelerle (polen, hayvan tüyü, ev tozu gibi) karşılaşma,
• Enfeksiyonların (viral veya bakteriyel) başlangıç dönemlerinde görülebilir.

Bazı bireylerde aşırı yeme veya cinsel uyarılma sırasında hapşırık krizleri gerçekleşebilir.

Kaş alırken bile hapşırmamız mümkün. Çünkü refleksi kontrol eden siniri (trigeminal) uyarmış olabiliriz.

Uykunun derin olduğu zaman dilimlerinde ise bu refleks yolları uyarılmadığından hapşırma gerçekleşmez.

2. Hapşırma Mekanizması Nasıldır?

Burna gelen yabancı partiküller, burun içerisindeki kıllara temas ederek kimyasalların (histamin) salınmasına neden olur. Bu sayede uyarılan trigeminal sinir yoluyla, omurilik soğanı da dediğimiz beyindeki medulla oblangatadan hapşırma refleksi başlatılır. Diyafram kasılır, alınan derin nefesin (göğüs kaslarının da kasılmasıyla) basıncı artar. Hapşırma esnasında göz kapağı kapanır, yumuşak damak ve küçük dilin aşağı, dil kökünün yukarı doğru hareketi sonucu ağız yolu kapanır ve akciğerlerden gelen hava burun yoluyla dışarı çıkar.

3. Hapşırık Neden İnsandan İnsana Farklılık Gösterir?

İnsanların sesleri nasıl farklıysa, hapşırma şekilleri de farklılık gösterebilir. Fizyolojik olarak açıklamak gerekirse kişinin akciğer kapasitesi, hapşırmadan önce ne kadar nefes aldığı, boğaz, burun ve ağızdaki yapıların farklılığı bu duruma sebep olabilir.

Ayrıca hapşırmamız sosyal nedenlerden dolayı da farklı şekillerde olabilir. Örneğin, hapşırırken ağzımızı kapatmayı ya da açık bırakmayı tercih etmemizden, farklı ortamlarda farklı rahatlıklarda olmamızdan etkilenebilir.

Evet, farklı şekillerde hapşırıyoruz ama neden bazı zamanlar ilkini takip eden çok sayıda hapşırığı yaşıyoruz?

Bunun sebebi; hapşırığa neden olan faktörün, ilk hapşırmayla burnumuzdan yeteri kadar uzaklaştırılamaması ve bunu 2., 3. hapşırığın ve hatta daha fazlasının takip etmesidir.

‘Alerji sahibi insanlarda da olduğu gibi burun geçişimizde nelerin olduğunu netleştirmeye çalışıyoruz, çünkü alerjen hala oralarda bir yerde’ diyor alerji uzmanı Dawn Zacharias. ‘Oysa eğer üşüttüğünüzden dolayı hapşırıyorsanız iki hapşırık arasında epey bir zaman geçecektir.’

4. Güneş veya Işığa Bakmak Neden Hapşırtır?

Buna fotik ışık refleksi de denir. Ebeveynlerden çocuklara genetik (otozomal dominant) olarak aktarılan bir özelliktir. Güneş ışığı gibi parlak bir ışığa bakmak görme sinirlerini etkiler.

Aynı zamanda bu sinirlerin hapşırık refleksi siniriyle etkileşimi sonucu sinirin uyarımı kolaylaşır. Bu da hapşırmayı tetikleyebilir. Toplumda 18-35% oranında bu özelliğe sahip bireylerin bulunduğu tahmin edilmektedir.

5. Hapşırmanın Zararı Var mı?

Hapşırmak vücudumuzdan yabancı partikülleri uzaklaştırıyor demiştik. Normalde bizim için faydalı olan bu durum bazı durumlarda bize zarar verebilir. Örneğin;

• Enflamasyondan dolayı hassaslaşabilen burun damarlarında kanama olabilir.
• Burun ameliyatlarından sonra burna konan materyallerden dolayı hapşırma tetiklenebilir ve yine burun kanaması gerçekleşebilir.
• Kafa içi, karın içi cerrahi işlem, kalp damar cerrahisi yapılmış hastalarda kanamaları tetikleyebilir.
• Şiddetli hapşırık krizlerinde, bel ve boyun fıtıkları görülebilir.

6. Hapşırığı Tutmanın Zararları Nelerdir?

Şunu söyleyebilirim ki hapşırmaktan ziyade hapşırığı tutmanın vücuda olan zararı daha çoktur. Oluşabilecek bu zararlar;

• Kulak zarının yırtılması,
• Orta kulak enfeksiyonu,
• Göz, burun ve kulak zarındaki kan damarlarının zarar görmesi,
• Diyaframın yaralanması,
• Anevrizma (atardamar ve aort damarlarında oluşan baloncuklar),
• Boğaz hasarı,
• Kaburgaların kırılmasıdır. (Genellikle yaşlılar)

Hapşırmak, kalbin çok kısa bir süreliğine duruyormuş gibi hissedilmesine neden olabilir ve bu normaldir. Hapşırığı tutmak basıncın yükselmesine ve ciddi sorunlara yol açabilir. Bu sebepten dolayı ölmüş insanlara rastlanmamış olsa da bunun imkânsız olduğu anlamına gelmez.

7. Hapşırmayı Önleyebilmek İçin Neler Yapılabilir?

• Alerjileri tedavi etmek,
• Havadaki tahriş ve irrite edici maddelerden uzak durmak,
• Doğrudan ışığa bakmamak,
• Aşırı yemekten kaçınmak,
• Damağınızı dilinizle 5-10 saniye gıdıklamaktır.

Normalden fazla ve sorun yaratan derecede hapşırmalarınız varsa bir alerji uzmanına veya kulak burun boğazı doktoruna görünmenizi öneriyorum.

İyi ve mutlu yaşayın. Sağlıcakla kalın. 😊