Halk Arasında Erken Yaşlanma Hastalığı Olarak Bilinen Progeria Sendromu Ve SAMMY BASSO

Progeria, çocuklarda hızla yaşlanmaya sebep olan ve nadir görülen ölümcül genetik bir hastalıktır. Yunancadan türetilen Progeria kelimesi “erken yaşlanma” anlamına gelmektedir.

Yaşlanma, bir organizmanın biyolojik sistemlerindeki geri dönüşümsüz bozulmaları ifade eden bir süreçtir. Normal fizyolojik yaşlanma sürecine ek olarak, ‘progeroid sendromlar’ olarak ifade edilen ve yaşlanma oranını hızlandıran nadir genetik bozukluklar bulunmaktadır. İnsanlarda yaşlanma benzeri birçok sendrom tanımlanmıştır.

Hastalığın farklı türleri mevcutken en yaygın görüleni adını hastalığa İngiltere’de teşhis koyan Dr. Jonathan Hutchinson ve Dr. Hasting Gilford’un soy isimlerinden alan Hutchinson-Gilford Progeria Sendromu’dur.

Progeria Araştırma Vakfı tarafından yayımlanan 2018 verilerine göre HGPS’nin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki görülme sıklığı yirmi milyonda birdir. 47 ülkede 147 Progeria hastası bulunmaktadır. Bu hastaların 114’ünde HGPS, kalan 33 hastada ise diğer progeroid sendromlar tespit edilmiştir. HGPS’nin etnik-spesifik bir sendrom olduğuna dair bir veriye ulaşılmamıştır. Progeria hastası çocuklar etnik kökenleri farklı olsa da tıpkı down sendromlu bireyler gibi birbirlerine benzemektedirler.

Erken Yaşlanma Hastalığı Neden Meydana Gelir?

Progeria’nın klasik türü olan HGPS’nin ortaya çıkmasının nedeni mutasyona uğramış LMNA (lamin-a olarak okunur) genidir. LMNA geni hücrenin çekirdeği ile birlikte yapısal iskelesini tutan Lamin A proteinini üretiyor. Araştırmacılara göre kusurlu Lamin A proteini, çekirdeği dayanıksız hale getiriyor ve bu hücresel yıkım Progeria hastalığındaki erken yaşlanmaya neden oluyor.

Erken Yaşlanma Hastalığının Belirtileri Nelerdir?

HGPS hastaları genel olarak doğumda normal bir görünüme sahiptirler. Belirtiler ilk yıl içerisinde görülmekle birlikte, sendrom ikinci yıla kadar teşhis edilemeyebilir.

• Kilo alımında yetersizlik ve buna bağlı olarak gelişim geriliği
• Buruşuk ve tıpkı yaşlı bir insana benzer deri
• Dar burun köprüsü ve sivri bir burun
• İçe eğimli alt çene kemiği ve dişlerde bozukluklar
• Saç, kaş ve kirpiklerde dökülme
• Yağ dokusu kaybı (6. ayda başlayıp 3-4 yaşlarında belirgin hale gelir.)
• Gittikçe artan eklem kasılmaları
• Kemik değişiklikleri
• Yüzeyel seyreden damarlar
• Tiz bir ses
• Tırnaklarda bozukluk
• Karın ve üst bacak üzerinde cildin anormal sıkılığı ve/veya küçük yumuşak çıkıntılar
• Kalça çıkığı
• Kardiyovasküler (kalp) hastalığı ve felç. Kalp hastalıkları bu hastalarda 5-8 yaşlarında şiddetleniyor ve hastaların çoğu kalp krizi ve felç nedeniyle hayatını 6-20 yaşları arasında kaybediyor.

Progeria hastası çocuklar genetik olarak erkenden ileri derecede kalp hastalıklarına maruz kalıyorlar. Dünya çapındaki ölümlerin neredeyse çoğu kalp hastalıkları nedeniyle oluşmaktadır. Kalp hastalığı sahibi herhangi bir kişi gibi Progeria hastası çocuklarda ortak olarak yüksek kan basıncı, felç, düşük kan akışına bağlı kalp ve göğüs ağrısı, kalp büyümesi ve kalp yetmezliği gibi yaşlanma ile ilişkili semptomlar görülmektedir. Bununla birlikte Progeria, bir çocuğun zekâsını veya beyin gelişimini etkilemez.

Erken Yaşlanma Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Hutchinson-Gilford Progeria Sendromunun kesin bir tedavisi yoktur. Semptomları önlemeye yönelik olarak uygulanan tedavinin yanış sıra, Farnesil Transferaz İnhibitörleri (FTI’lar), statinler ve bifosfonatlar kullanılmaktadır.

Farnesil Transferaz İnhibitörleri direkt gen üzerine etki etmedktedir. Bu etki şöyle gerçekleşir;    FTI’lar hastalığa neden olan LMNA gen mutasyonu Lamin A proteinini hücre zarına bağlayan küçük bir protein dizisini uzaklaştırmak için teşhis alanını değiştirir. Sonuç olarak mutasyona uğramış Lamin A proteini zara takılıp kalır ve hücre fonksiyonuna zarar verir. Farnesyltransferase inhibitörleri (FTI) Lamin A gibi proteinler farnesyl grubunun eklenmesine engel olan bir ilaç sınıfıdır. Bu nedenle mutasyonlu Lamin A molekülleri hücre zarının içine eklenemiyor ve hasara sebep oluyor. FTI’lar mutasyondan kaynaklanan hasarı tamir etmiyor, hücre zarının içine ekliyor.

İnsanlığa ilham oluyor: SAMMY BASSO

İtalya’da erken yaşlanma sendromdan muzdarip hastalar yaşıyor. Bu hastalar arasında en tanınmış olanı ise kendisine henüz 2 yaşındayken Progeria tanısı konulan ve en fazla 13 yıl yaşayacağı söylenen Sammy Bosso. Mucizevi bir şekilde Sammy Basso Padova Üniversitesi Doğa Bilimleri Fakültesi’nde Moleküler Biyoloji bölümünden mezun oldu. 110 üzerinden 110 puanlık not ortalamasıyla şeref derecesi almaya hak kazanan Sammy’nin bitirme tezi ise İspanya’da erken yaşlanmanın genetiği hakkında yapılan araştırmalar üzerine. Sammy üniversite öğrenimi sırasında Erasmus dönemini moleküler biyoloji uzmanı Carlos Lopez Otin’in gözetiminde İspanya’daki Oviedo Üniversitesi bünyesindeki Onkoloji Enstitüsü’nde tamamlıyor. Küçük bir dahi olarak nitelenen Sammy genetik camiasında erken yaşlanma sendromu ile en uzun süre hayatta kalan kişi olarak tanınıyor. Sammy Progeria hastalığı ile mücadelesiyle insanlığa ilham oluyor.

Sammy Basso’nun TedX konuşmasına aşağıdan izleyebilirsiniz.