Gebelikte ‘Gestasyonel Diyabet’ Tanısı Nasıl Konulur?

Gestasyonel diyabetli kadının OGTT (oral glukoz tolerans testi) sonucu gebelik dışında normal olduğundan, hastalık genellikle hafif seyreder. Fetüs üzerine başlıca riski makrozomik (iri; 4500 gr üzerinde) fetüsün gelişmesidir.

Açlık kan şekeri değerleri yüksek olmadığı sürece kadınların diyet uygulaması, yeterli tedaviyi sağlar ve kan şekeri dengede kalır. Bu diyet ideal ağırlığa göre düzenlenir. Yaklaşık olarak 35 kcal/kg olmalıdır. Diyetle kontrol edilemeyen kan glikozu için tıbbi tedavi uygulanır ve bu tedavide insülin tedavisini içerir. Bu gebeler haftada bir kan glikozu yönünden izlenir ve 36’ncı haftadan itibaren ise her hafta NST yapılması gerekir.

Gestasyonel diyabetin tanımlanması için en çok kullanılan iki test; idrar testi ve OGTT’dir.

1. İdrar Testi

Gebelikte glukoz için idrar testi ilk gebelik kontrolünde yapılmalı ve her kontrolde de idrar testi tekrarlanmalıdır.

Bunun için idrar örneği sabah aç karnına, öğlen ve akşam yemeklerden önce alınır. İdrar testi yapılacak zamandan yarım saat önce hasta idrar yapmalı ve bol miktarda su içmelidir. Yarım saat sonra alınan idrardan test yapılır.

Glukozüri (idrarda glukoz saptanması) diyabet için kesin bir bulgu değildir. Ancak aksi ispat edilene kadar kadın diyabetli kabul edilmeli ve açlık kan şekeri ve glikoz tolerans testiyle de kesin teşhis konulmalıdır.

Gebe olmayan kişilerde glukoz, kan şeker düzeyi 180mg/dL ve üzerine çıkıncaya kadar idrarla atılmaz. Gebelikte renal eşik yani böbrekten atılma eşiği düştüğü için kan glukoz düzeyi 130mg/dL olduğunda glukoz idrarla atılabilir. Gebelerde glikozun idrarda atılma seviyesi normal kişilere göre daha düşük olduğu için de idrarda glukoz saptanabilir.(Kan şekeri 130 mg/dL ve üzerine çıktığında) Bu nedenle glikozüri gestasyonel diyabet için kesin tanı değildir. Kesin tanı OGTT ve açlık kan şekeri düzeyi takibiyle konulur.

2. OGTT (Oral Glukoz Tolerans Testi)

24-26.gebelik haftasında tarama amacıyla tek basamaklı (75 gr) veya iki basamaklı (önce 50 gr sonra 100 gr) OGTT (oral glukoz tolerans testi) yapılır.

2 basamaklı OGTT: 50 gram oral glukoz (OGTT) yüklemesinden 1 saat sonra

• Plazma glukoz < 140 mg/dl ise normal
• Plazma glukoz ≥140 mg/dl ise diğer basamak olan 100 gram glukoz yükleme testine geçilir.

100 gram glukoz yükleme testi en az 8 saat açlık sonrasında ve sabah saatlerinde yapılmalıdır. Aşağıdaki en az iki değerin varlığı GDM (gestasyonel diyabet) tanısı koydurur.

Carpenter ve Coustan kriterlerine göre;

Plazma glukoz (Açlık) ≥ 95mg/dl

1. Saat ≥ 180mg/dl
2. Saat ≥ 155mg/dl
3. Saat ≥ 140mg/dl

National Diabetes Data Grup kriterlerine göre;

Plazma glukoz (Açlık) ≥ 105mg/dl

1. Saat ≥ 190mg/dl
2. Saat ≥ 165mg/dl
3. Saat ≥ 145mg/dl

Değerlerin tümü bu sınırların altında ise test normaldir. İki ya da daha fazlasında yükseliş varsa kadın diyabetiktir. Bir değer eşit veya yüksek bulunmuşsa OGTT bir ay sonra tekrarlanır.

Tek basamaklı OGTT: 75gram oral glukoz tolerans testi en az 8 saat açlık sonrası sabah yapılmalıdır. Aşağıdaki en az iki değerin varlığı GDM tanısı koydurur.

Plazma glukoz (Açlık) ≥ 92mg/dl

1. Saat ≥ 180mg/dl
2. Saat ≥ 153mg/dl

Eğer çıkan değerler bu seviyelerin altında iste gebede diyabet yok demektir.

OGTT testinde dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

• Test öncesi en az üç gün yeterli karbonhidrat alınmalı ve fiziksel aktivite yapılmalıdır.
• Test sabah yapılmalıdır ve test öncesi en az 8 saat en fazla 14 saat açlık gerekmektedir. (50gr OGTT yapılacaksa herhangi bir zamanda (aç veya tok) yapılabilir.
• Testten önceki akşam 30-50 gram karbonhidrat içeren bir öğün önerilmektedir.
• Test öncesinde ve sırasında su içilebilir ancak çay kahve gibi içecekler veya sigara içilmemelidir.
• Test sırasında gebenin kan şekeri bir anda yükseleceğinden dolayı kişinin istirahat halinde olması gerekmektedir.
• Karbonhidrat toleransını bozan ilaçların kullanılması akut kronik enfeksiyon gibi durumlarda OGTT yapılmamalıdır.
• Açlık kan örneği alındıktan sonra 75 gr veya 50 gr veya 100 gram 5 dakika içinde içilmelidir.
• Glikozlu sıvının içilmeye başladığı an testin başlangıcı olarak kabul edilmelidir.
• Test başlangıcından sonraki birinci saatte ikinci, üçüncü saatte kan örneği alınmalıdır.

Gebede diyabet çıktığında kan glukoz düzeyini dengelemede öncelikle hedef kan şekerini egzersiz ve diyetle kontrol altına almaya çalışmak olmalıdır. Gebe düzenli olarak egzersiz, yürüyüş, spor yaparak bu yüksek kan şekerini dengelemeye çalışmalı ve bunun yanında da diyetinde diyetisyen iş birliği ile düzenlemeler yapılarak kalorisi az besinlerle beslenmelidir. Ancak tüm bu girişimlere rağmen gebenin kan şekeri dengelenmiyor ise tıbbi tedavi tek seçenek olmaktadır. Bu koşulda gebeye ilgili hekimin isteği ve reçetesi üzerine insülin tedavisi uygulanmaya başlanır.