Doğrudan cihazınızda gerçek zamanlı güncellemeleri alın, şimdi abone olun.
Hayatımızı etkileyen pandemi nedeniyle sağlık okuryazarlığı daha da önemli hâle geldi. Çünkü bu salgın tüm açıklarımızı bulup oradan sızmaya çalışmakta, eğer iyi ve doğru derecede bilgiye ve bu bilgiyi pratiğe dökecek yeterliliğe sahip değilsek bu virüslere açık kapı bırakmış oluruz. Bu süreçte gerek televizyon gerek internet aracılığıyla bilim insanlarının pandemi ile ilgili yaptıkları çalışmaları takip ettik. Uyulması gereken önlemlere çoğumuz riayet ettik. Fakat bazılarımız bunu sadece bir zorunluluk olduğu için gerçekleştirdi. Medyada sürekli caddelerde yürüyen insanların bazen maskelerini yarıya indirdiğini ve bazen de hiç takmadıkları gibi haberlere rastlamışsınızdır. Aslında bu da virüsün yayılma yolları hakkında bilgi sahibi olmadıklarını, bu bilgiyi nasıl değerlendireceklerini bilmedikleri ve virüs hakkında kaliteli bilgi sahibi olmadıkları gibi birçok şekilde yorumlanabilir. Aslında eğitim ve öğretim tam da bunun için var, bunun için olmalı. Anne karnından bilgi sahibi olmadan çıkan bireyi bu çağa ve geleceğe hazırlamak ve bu hazırlıkta bilgiyi kullanabilmeleri için bir pusula olmak için öğretmenler ve eğitim sistemi varlığını sürdürmektedir.
Doğru yönlendirilen süreçlerle, araç ve gereçlerle sağlık konusunda duyarlı, araştıran ve sorgulayan bireyler elde edebiliriz. Eğitim, hayatımızın vazgeçilmez bir parçası ve çocukluğumuzun ilk çağlarından itibaren başlayan bir süreçtir. Ailede başlamakta ve okul yaşantısıyla devam etmektedir. Fen Bilimleri dersi ise ilkokul ve ortaokulda sağlık konularında bilinç kazandırılabilecek en iyi ders olarak dikkat çekmektedir.
2021 yılı itibariyle Fen Bilimleri dersi, üçüncü sınıftan sekizinci sınıfa kadar okutulmaktadır (Fen Bilimleri Eğitim Programı, 2018). 1. Ve 2. Sınıflarda ve okul öncesi eğitiminde de fen konuları sıklıkla karşımıza çıkmaktadır. Sonraki yazılarımda bu sınıflarda öğretilen hem fen hem de sağlık konularını ilgilendiren içeriklerin öğrencilere alternatif yöntemlerle nasıl sunulması gerektiği konusunda fikirlerimi sunmayı planlıyorum.
Dilerseniz okul öncesi eğitiminde sağlığın nerede konumlandığından başlayarak devam edelim. Ulusal Okul Öncesi Eğitim programında; özbakım becerileri (diş fırçalama, saç tarama vs.), yaşam alanlarını düzenleme (temiz tutma), yeterli/dengeli beslenme, sağlığı ile ilgili önlemleri alma (uyku, temizlik araç-gereçlerini doğru kullanma vs.) ve egzersiz yapma gibi birçok alanda sağlık ile karşılaşmaları amaçlanmıştır. Bu beceriler aynı zamanda fen alanıyla doğrudan ilişkili olmakla beraber öğrencilerin bu becerileri kazanması gelecek hayatlarında önemli rol oynamaktadır.
Bu bölümde okul öncesinde bazı sağlık konularının nasıl öğretilebileceği gibi alternatif önerilerde bulunacağım. Okul öncesi öğrencileri ile yaşadığım bilgi ve deneyimleri okura sunmaya çalışacağım.
Çoğu ebeveynin ani bir şekilde hayatlarımıza dahil olan korona virüsü (Covid19) çocuklarına anlatırken zorlandığını veya anlatmadan önce internet kaynaklarından yardım almaya çalıştıklarını tahmin ediyorum. Bazılarına ise şahit oldum. Her şeyden önce okul öncesi yaş grubundaki çocukların adeta bir bilim insanı gibi araştırdıklarını, gözlemlediklerini ve soru sorduklarını belirtmeliyim. Fakat en çok da somut bir şey görmek ve deneyimlemek istediklerini bilmemiz gerekir. Çevrelerinde hissettikleri değişiklikleri her zaman sormak isterler. Şimdiye kadar hangi sorularla karşı karşıya kaldığınızı düşünün!
Korona virüs temizlik konusunda bizi daha çok önlem almaya iten bir mikroorganizmadır. Özellikle sabun, kolonya kullanımı ve neden maske kullandığımız gibi sorular çocukların yanıt almak istediklerindendir. Neden sabun kullanırız? Sorusu ile başlayalım. Çocuklara bunu anlatmak için kullanabileceğiniz kolay bir yol var: Karabiber Deneyi.
Bu deney farklı yaş gruplarında ve farklı konularda uygulanabilir. Fakat okul öncesi grubu için en ideal konu mikropların zararlarını anlatmak olacaktır. Yukarıya iki video bıraktım (Video sahiplerine teşekkürler). Biri deneyin hikâyeleştirilerek anlatıldığı uzun video, diğeri ise sadece deneyin yapıldığı ve hikâye kısmının size bırakıldığı kısa video.
Deneyde bir tabak suya dökülen karabiberin üzerine sabun değdirildiğinde karabiberlerin sabundan olabildiğince uzaklaştığını görmekteyiz. Bu deneyde asıl önemli olan karabiberlerin sabundan uzaklaşması ve bu örgüyü gerçek hayattaki temizlik konusuna bağlamaktır. Buradaki karabiberler korona virüse benzetilerek sabun gibi temizlik malzemelerinden kaçtıkları ve bu nedenle ellerimizi daha çok özen göstererek yıkamamız gerektiği sonucuna varılabilir. Çocukların günlük hayatta yaptıkları eylemlerin nedenini bilmeleri ve somut bir şekilde bunu görmeleri onları bu eylem için daha çok motive edecektir. Aksi halde el yıkamaya özen göstermeyen ve ellerini sadece suyun altından geçiren çocukların olması kaçınılmaz bir son olabilir.
Diğer bir sorumuz “Neden maske takarız?” sorusudur. Aslında havadaki organizmalardan korunmak için taktığımız aşikâr bir cevaptır. Fakat bunu çocuklara nasıl anlatabiliriz. Bunun için bir deneyimiz daha var. Bu deney hem maskenizin ne kadar kaliteli olduğunu gösterecek hem de çocuklarımıza maskenin önemini anlatacaktır.
Bir önceki deneyde çocuklara korona virüsün ve benzer bulaşıcı hastalıklara sebep olan mikroorganizmaların davranışlarını, insanlar üzerinde nasıl etkileri olduğunu ve korunmak için neler yapmamız gerektiğini anlattık. Diğer insanları korumak için de başka önlemler almamız gerektiğini söyleyelim. Bulaşıcı hastalıklardan diğer insanları korumak amacıyla maske takarız. Çünkü maske bir güvenlik duvarıdır. Verdiğimiz nefesten dolayı diğer insanların hasta olmasını engeller.
Bunları anlattığınız sırada veya anlattıktan sonra hem siz hem de çocuğunuz elinize kullanılmamış bir maske alın. Tercihen bu iki maskenin farklı olması daha iyi olabilir. Musluğu açarak maskelerinizin iç yüzeyine biraz su dökün. Maskeniz kaliteli bir maske ise içinden su geçmeyecektir. Bu deneyle çocuğunuza maskenin bir kalkan olduğunu ve bu kalkanın korona virüse karşı bizi ve diğer insanları koruduğunu anlatabilirsiniz. Aşağıya bunun için bir video bırakıyorum:
Bu yazımda çağımızın en önemli konularından biri olan korona virüsü çocuklarımıza nasıl anlatabileceğimize değindim. Sadece anlatım yoluyla değil deney yapma yoluyla da hem sizin hem de çocuklarınızın çok daha iyi öğrenebileceği/eğlenebileceği kanaatindeyim. Hem ebeveynler hem de öğretmenler olarak bu zor günlerde çocuklarımıza sadece bilgi aktarmamalı, bilgiyi doğru bir şekilde kullanabilmeleri için pusula olmalıyız. Şimdilik bu kadar.
Tekrar görüşmek dileğiyle. Bilimle, sağlıkla kalın.