Erken Dönemde (0-3 Yaş) Çocukların Sosyal ve Duygusal Gelişimi Nasıldır?

Erken dönem sosyal-duygusal gelişimi “çocuğun doğumdan 5 yaşına kadar gelişen kapasitesi ile yetişkin ve akran ilişkileri; duygularını sosyal ve kültürel açıdan uygun şekilde deneyimleme, düzenleme ve ifade etme; aile, toplum ve kültür gibi tüm bağlamlarda çevreyi keşfetme ve öğrenme” olarak tanımlamaktadır.

Sosyal ve duygusal becerilerin gelişimi doğumdan itibaren başlamakta ve erken dönemdeki deneyimler çocukların dünyayı ve kendilerini nasıl anlamaya başladığını etkilemektedir. Duygular; sosyal ilişkileri, çevreyi ve kendini keşfetmek gibi kazanımların düzenlenmesinde önemli bir rol oynamaktadır.

0 – 12 Ay Arası

• Temel duygular (mutluluk, kızgınlık, üzüntü, korku, şaşırma) ortaya çıkar.
• 6-10 haftalık iken sosyal gülümseme, 3-4 aylık iken kahkaha başlar.
• 6 – 12 ay arasında ise aşina oldukları biri ile etkileşimlerinde gülümseme ve kahkahaların sıklığı artar.
• Bebekler ilk birkaç ay içerisinde, yüz yüze iletişimde bakım veren kişinin ses tonu ile duyguyu eşleştirmeye başlarlar.
• Gülümseme, ismine yanıt verme ve seslemeler yaparak sosyal etkileşime katılır.
• 4-5 aylık iken sesten olumlu ve olumsuz duygu ayrımını yapar.
• 2-4 aylar arasında bakım veren kişiler yüz yüze oyunlar sırasında bebeğin dikkatini nesnelere çekerek duygusal durumlarını düzenleme ilgili yardımcı olabilirler.
• İleriki aylarda iletişim becerileri daha iyi hale geldikçe, jestler ve vokalizasyonlar kullanarak duygu düzenleme için yetişkinden yardım isterler.
• Kendi kendilerini yatıştırabildikleri gibi bakım veren kişilerin yardımı ile de yatışabilirler.
• Öfke ve korku duygularının sıklığı ve yoğunluğu artar.
• 8-10 aylıkken sosyal referans almaya başlarlar.
• Yabancı kaygısı – aşina olunmayan yetişkinlere karşı korku- ve ayrılık kaygısı – güvenilir olan bakım veren kişi ortamdan ayrıldığında kaygı ortaya çıkar.
• Belirli ses ve yüz ifadelerini eşleştirebilirler. Örneğin; mutlu yüz ifadesi ve mutlu bir ses öz farkındalık – fiziksel olarak çevreden ayrı olduğunu bilme- başlar.

12-24 Ay Arası

• Diğer insanların duygularının, düşüncelerinin ve isteklerinin kendininkinden farklı olabileceğini ve kendisinin ayrı, özgün bir birey olduğunu fark eder. Bunun fark edilmesi ile birlikte çocuklar empati geliştirmeye başlarlar.
• Başkalarının değişen duygu durumlarını tanırlar.
• Aşina olduğu yetişkinler, kardeşler ve akranları ile oyuna katılırlar.
• 18 aydan itibaren duygular hakkındaki sözcük dağarcığı artmaya başlar.
• Ayrılık anksiyetesi azalır.
• Çocuklar dili duygusal öz-düzenleme için kullanmaya başlarlar. Örneğin; korktuklarını ifade edebilirler.
• Özbiliş duyguları (gurur, suçluluk, utanç, mahcubiyet) ortaya çıkar.
• Öz-farkındalığın gelişmesi ile birlikte kendi isimlerini ve “ben” zamirini kullanırlar.
• 17 aylıkken kendi cinsiyetleri için kalıplaşmış olan oyuncakları tercih ederler ve oynarlar. 21 aylıkken oyun tercihleri daha fazla belirginleşir.
• Kendilerini ve diğer insanları yaş, cinsiyet, fiziksel özellik ve yeterliliğe göre kategorize ederler. 2 yaşında kız, erkek, adam, kadın gibi sözcükleri kullanırlar

24-36 Ay Arası

• Aile dışında biriyle arkadaşlık şeklinde duygusal bağ kurmaya başlarlar.
• Akranları ile karşılıklı oyun oynama başlarlar.
• Benlik kavramı ve özsaygı gelişmeye başlar.
• Duygular ile ilgili sözcük dağarcıkları genişledikçe nedenleri, sonuçları ve duyguların davranışsal belirtilerini anlarlar.
• Gereğinden fazla hayal kırıklığı göstermeden zor görevlere devam ederler.
• Sosyal problem çözme becerisinde gelişme gösterirler
• Erken dönem ahlak duygusu gelişimi belirtileri gösterirler. Kendilerinin ve başkalarının eylemlerini sözel olarak değerlendirirler.
• Aşina olunan aktivitelerde cinsiyet rollerine ilişkin inanç ve davranışlar görülür.
• Davranışlarını düzenlemeye başlarlar ve isteklerini erteleme becerisi geliştirip öz-kontrolü edinirler.