Diyabetli Bireyler İçin Kapsamlı Koruyucu Ayak Bakımı Rehberi

Diyabetle yaşamda, kan şekerleriniz yüksek ve dalgalı seyrediyorsa diyabetik ayak sorunları yaşamaya başlarsınız.

Diyabetlilerde en sık görülen ayak sorunları nelerdir?

1. Su toplanması

Genelde ayakkabı vurmasından kaynaklanır. Patlatmayın, üzerini bantlayın ve kendi kendine boşalmasını bekleyin. Ayağınızı kuru tutun ve ayakkabınızın vurmasını önlemek için mutlaka çorap giyin. Eğer su kabarcığı kendi kendine patlarsa bu bölgeyi yıkayın, antiseptik solüsyon sürün ve üzerini bantlayın.

2. Ayak kokusu

Günlük hijyen çok önemlidir. Her gün ayakkabılarınızı çıkararak kurutun ve gerekirse gün içinde çoraplarınızı değiştirin. Ayak pudrası, terlemeyi önleyici ürünler ve sirkeli su ayak kokusunun azalmasına yardımcı olur.

Diyabet ayak sağlığınızı nasıl etkiler?

1. Damar hasarı (Periferik damar hastalığı)

Damarlarda kan dolaşımıyla ilgili sorun yaşandığında, damar yapısında bozulmalar görülür. Yeterli kan dolaşımı olmadığında, organlarda işlev bozukluğu gelişebilir. Yaraların iyileşmesi gecikebilir.

2. Sinir hasarı (Diyabetik nöropati)

Sinirlerde hasar kaybı olduğunda ayaklarda ve parmak uçlarında his kaybı gelişebilir. Bu durum diyabetlilerde travma riskini arttırabilir.

3. Atlet ayağı ve mantar enfeksiyonu

Parmak aralarında ya da ayak altında başlayarak, yaygın olarak tırnaklarda görülen bir cilt hastalığıdır. Sıkı ayakkabı veya çorap giyilmesi ve ayakların yıkanması sonrası parmak aralarının iyi kurulanmaması nedeniyle, nemli kalan ayaklarda gelişen bir sorundur.

4. Nasır

Nasır sorunu deri kalınlaşmasıdır. Ayakta aynı bölgeye sürekli basınç olması veya sürekli sürtünme sonucu gelişir. Uygun olmayan ayakkabılar en önemli nedenidir. Enfeksiyon ve travma riski nedeniyle, kendi kendinize nasırları çıkarmaya çalışmayın. Sorun oluştuğunda hemen doktorunuza başvurun.

5. Pençe ayak

Ayak parmaklarından birinin pençe şeklinde kıvrılması sorunudur. Nedeni genellikle uygun olmayan ayakkabı giyilmesidir. Tedavi için cerrahi müdahale gerekebilir.

6. Topuk ağrısı

Topuk kemiğine, bağlara ve sinirlere bası olması sonucu gelişir. İnce tabanlı ayakkabılarla bası artabilir. Fazla kilo, artrit (eklem iltihabı), gut ve dolaşım bozukluğu sorunu da topuk ağrısına neden olabilir.

7. Hallux valgus deformitesi ve bunyon

Başparmağın, diğer parmakların üzerine doğru eğilmesi nedeniyle, başparmağın ve birinci tarak kemiğinin birleşme yerinin dışa doğru büyümesiyle gelişen şekilsel bozukluktur. Uygun olmayan ayakkabı giyilmesi neticesinde bu bölgede kızarıklık, şişlik ve enfeksiyon gelişebilir. Sivri burunlu ve dar ayakkabı giyilmesi de durumu kötüleştirir. Cerrahi tedavi gerekebilir.

8. Batık tırnak

Sıklıkla ayak başparmağında görülen ve tırnağın yatağından farklı yol izleyerek yumuşak doku içine ilerlemesi sonucu gelişen bir sorundur. Genetik özelliklerde neden olabilir. Travma, çarpmalar veya üstüne basma gibi durumlar tırnağın deri içine batmasına neden olur.

Deri ve tırnak sorunları

• Diyabetlilerde deri kuruluğu sorunu nedeniyle deride yırtılmalar ve çatlaklar oluşur.
• Bakterilere giriş yolu oluşturarak enfeksiyonlara neden olabilir.
• Diyabetlilerin ayak derilerinde nasırlaşma sorunu sıklıkla yaşanır. Nasırlar inatçı lezyonlardır ve tedavisinde genellikle cerrahi işlem gerekebilir.
• Nasır tedavisi ve korunmada, uygun ayakkabının özel bir önemi vardır.
• Tırnakların derin kesilmemesine özel bir önem gösterilmelidir.
• Boynuzlaşmış tırnakların kesilmesi çok zordur. Özel aletlerin kullanılması gerekebilir.

Cilt bakımı

• Her akşam küçük bir ayna yardımıyla ayak tabanları da dikkatle incelenmelidir.
• Fark edilen bir yara ya da uzun süreli devam eden bir kızarıklık varsa doktora başvurulmalıdır.
• Suyun sıcaklığı mutlaka bir derece yardımıyla kontrol edilmeli ve 37 C den fazla olmamalıdır.
• Banyo sonrasında tüm ayak, özellikle parmak araları, yumuşak bir havlu yardımıyla iyice kurulanmalıdır.
• Parmaklarda pençeleşme varsa, eklem sertliği oluşmaması için düzenli masaj yapılmalıdır.
• Ayaklar doğrudan güneş ışığına maruz bırakılmamalı, koruma faktörü yüksek güneş ürünleri kullanılmalıdır.

Tırnak bakımı

• Tırnak kesimi sırasında keskin makaslar kullanmak ayaklara zarar verebilir. Tırnakların düz bir şekilde tırnak makasıyla kesildikten sonra kenarlarının törpülenerek yuvarlatılması daha güvenli bir yöntemdir.
• Tırnak keserken derinin kesilmemesine dikkat edilmelidir.
• Kalın tırnaklar suda yumuşatıldıktan sonra özel bir makasla kesilmelidir.
• Tırnaklarda mantar gibi hastalıklar mevcut ise tedavi edilmelidir.
• Tırnak batması geliştiyse mutlaka doktora başvurulmalıdır.
• Nasır gelişimi mevcutsa tedavisi için doktora danışılmalı, nasır kendi başına kesilmeye ya da tedavi edilmeye çalışılmamalıdır.

Seyahatte neler yapılmalı

• Ayak bakımı yapılmalı
• Çok uzun yol yürünmemeli
• Dinlenme sırasında bacaklar yükseğe kaldırılmalı
• Parmak arası sandalet kullanılmamalı
• Sıcak ve soğuğa dikkat edilmeli
• Kumsalda yürürken mutlaka koruyucu uygun terlik ya da ayakkabı giyilmeli
• Sıcak kum yanıklara neden olabileceğinden ayaklar kuma kesinlikle gömülmemeli

Ayak sağlığınızı nasıl korumalısınız?

• Ayağınızı her gün ılık su ve sabun ile yıkayın ve suyun çok sıcak olmamasına dikkat edin.
• Ayaklarınızı nemli tutmamaya özen gösterin ve parmak aralarını iyi kurulayın.
• Ayaklarınızı her gün yara, çatlak, nasırlaşma, kızarıklık ya da başka olası sorun olup olmadığını anlamak için kontrol edin.
• Ayaklarınızı, sinir harabiyeti ya da kan dolaşımında azalma sorunu açısından sıklıkla kontrol etmeniz önemlidir.
• Ayak tabanı kontrolü için gerekirse ayna kullanın ya da yakınınızdan yardım isteyin.
• Cildiniz kuru ise, yıkayıp kuruladıktan sonra losyon veya gliserinli yumuşatıcı krem sürün. Parmak aralarına losyon veya krem sürmeyin.
• Topuklarda çatlakları önlemek için düzenli bakım uygulayın.
• Tırnak kesme işlemini ayaklarınızı yıkadıktan sonra ve tırnaklarınız yumuşayınca, düz ve derin olmadan kesin.
• Köşelerini hafifçe törpüleyin.
• Ayaklarınızı sakatlanmalardan korumak için yalın ayak yürümeyin. Çorapsız ayakkabı asla giymeyin. Parmak arası sandalet giymeyin.
• Su toplanmasını önlemek için çorap giyin. Diz hizasında veya çok sıkı diz altı çorap giymeyin.
• Yünlü/pamuklu, dikişsiz ve esnek çorap tercih edin, sentetik naylon ve sıkı çoraplardan kaçının ve çoraplarınızı her gün değiştirin. Çok sıkı, diz hizası ya da diz altı çorap tercih etmeyin.
• Ayağınıza uygun, rahat ve yumuşak deriden, yuvarlak burunlu ve tabanlıklı ayakkabılar giyin.
• Yeni ayakkabılarınızı günün sonunda ayağınız şişken almayın.
• Sivri burunlu, yüksek topuklu yada önü açık ayakkabılar tercih etmeyin.
• Yeni ayakkabılarınızı ilk günlerde her gün yalnızca 1-2 saat giyin. Gerekiyorsa tabanlık kullanın.
• Yaralanma riskini önlemek amacıyla, ayakkabınızı giymeden önce mutlaka içinde herhangi bir yabancı cisim olup olmadığını kontrol edin.
• Diyabetlilerde sigara ayaklara giden kan miktarını azalttığı için kesinlikle içmeyin.
• Ayağa fazla basınç yapacak uzun yürüyüşleri ve sporları tercih etmeyin.
• Ayak sağlığı için erken tanı, tedavi ve bakım önemlidir.

Her muayenede ayaklarınızı diyabet hemşirenize veya doktorunuza düzenli kontrol ettirin.