Çay Türleri ve Sağlığa Faydaları Nelerdir?

Ülkemizde çay toplumsal ve kültürel bir içecek olarak sürekli kullanılmaktadır. Gün içinde işyerinde ve evinde demliklerce çay içenlere rastlayabilirsiniz.

Farklı çay türlerini deniyor ve içiyor musunuz?

Damak tadınızın izin verdiği ölçüde değişik çay türlerini deniyorsanız bu yazı tam size göre.. Çünkü bu yazıda hem çay türlerini hem de çayların sağlığa faydalarını öğreneceksiniz.

Çay Çin’den Dünyaya Yayılmıştır.

Efsaneye göre çay MÖ 2737 yılında, büyük Çin imparatorlarından Shen Nong tarafından, kaynayan suya çay yaprağı düşmesi sonucu tesadüfen bulunmuştur. Tadının ve renginin beğenilmesi sonucu; o gün bu gündür çay, Çin’den tüm dünyaya yayılmıştır.

Moğollar tarafından içine biraz tuz, un, yağ ve bazen de kuzu eti eklenerek içildiği bilinmektedir. O dönemde kuzu etli çayın, soğuk hava şartlarına ve göçebe yaşamın zorluklarıyla olan mücadelesinde güç verdiğine inanılırdı.

Ülkemize de İpek Yolu sayesinde gelen çaya Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde de yer vermiştir.

Antik Çin’de çay; içecek olarak değil, hastalıklara ilaç niyetine kullanıldığına dair bilgiler vardır.

Ve Çinliler iyi çayı; “Tatar atlılarının çizmeleri gibi kara, güçlü bir öküzün boynuzları gibi kıvrımlı ve tatlı bir meltemin dokunduğu göl kadar parlak” diye tanımlamıştır.

Peki, bu kadar sevilen ve şifa niyetine içilen çayın sırrı nedir?

Çay, hepimizin bildiği gibi yeşil çay yapraklarından doğan bir mucizedir. Yeşil çayın tam fermente olmasıyla kültürümüzde de en çok kullanılan siyah çay; yarı fermente olmasıyla da beyaz çay elde edilir.

YEŞİL ÇAY

Yeşil Çayın İçeriğinde Neler Bulunmaktadır?

• Polifenoller (%30-40;
• Kateşin,
• Epikateşin,
• Epigallokateşin,
• Epigallokateşin gallat),
• Pürin alkolleri (%1-5; kafein, tearobin, teofilin ) ve
• Flavanoidlerden (%20-30)

Yeşil Çayın Sağlığa Faydaları Nelerdir?

• Yüksek antioksidan etkisi ile kalp-damar hastalıklarından korur,
• Kansere karşı koruyucu olabilir,
• Kafein içeriği nedeniyle az da olsa uyarıcı ve canlandırıcı etkisi vardır,
• Vücudun su dengesini korur, hafif ishal vakalarında kullanılabilir,
• Ayrıca içerdiği kateşinler sayesinde yağ yakıcı özelliği vardır,
• Ağız hijyeni ve diş çürümelerine karşı kullanılır,
• Pıhtı oluşumu engeller ( bu yüzden Coumadin gibi kan sulandırıcı ilaç alanların tüketmemesi gerekir),
• Cilt kanseri önleyici ve zararlı güneş ışınlarından koruyucu etkisi vardır,
• Yaşlanmayı geciktirir,
• Kötü kolesterol olan LDL seviyesini düşürür,
• Karaciğerde kan glukozu üretimini baskılayarak kan şekerini ayarlar,
• Migren tedavisinde kullanılır,
• Kemik erimesini önler.

BEYAZ ÇAY

Yeşil çayın yarı fermente olmasıyla elde edilen çay; beyaz çaydır.

Antik Çin’de kraliyet tarafından en çok tercih edilen çay türüdür.

İsmini, üretiminde kullanılan, açılmamış yaprak tomurcuğunun tüycüklerinden kaynaklanan gümüşi renkten almıştır.

Diğer çay türlerinde kıyasla (yeşil çay, siyah çay) üretimi da az olmasına rağmen, antioksidan etkisi daha fazladır. Yeşil çayın ana fenolik maddeleri yanında gallik asit, kafein ve teobromin içeriği yüksektir.

Fermantasyona uğradığından dolayı kateşin oranı yeşil çaydan az siyah çaydan fazladır.

Beyaz Çayın Sağlığa Faydaları Nelerdir?

• Yüksek oranda kanserojenik etkiye sahiptir,
• Metabolizmayı hızlandırır,
• Antibakteriyel, antiviraldir.
• Kan şekeri düşürür,
• Yağ yakımını teşvik eder
• Kemik güçlendirir
• Antimutajenik etkisi yeşil çaydan daha yüksektir,
• Pankreatik lipaz üzerine yeşil ve beyaz çaydan daha çok etkisi vardır,
• Yeşil çaya eşdeğer Antimikrobiyal etkisi vardır,
• Cilt kanserini önleme ve güneşten zarar görmüş hücreleri yenileme özelliği vardır.
• Kan basıncını düşürür, kalbi korur,
• Bağışıklık sistemini güçlendirir,
• Kafein oranı düşüktür.
• En yüksek oranda protein içeriği olan çaydır.

SİYAH ÇAY

Siyah çay; yeşil çayın tam fermente olmuş halidir ve ülkemizde en çok kullanılan çay türüdür. Fermantasyon sonucu yeşil çayda bulunan kateşinleri ancak %15’i korunur.

Siyah Çayın İçeriğinde Neler Bulunmaktadır?

• Kateşinler (%3-10),
• Tearubinler (% 12-18),
• Teaflavinler (%3-6),
• Flavanoidler (%6-8),
• Pürin alkoliteri (kafein) (%,2,8-3,6) ve
• Mineraller (%10)

Yeşil çaydan farklı olarak siyah çayda, teaflavinler bulunur.

Siyah Çayın Sağlığa Faydaları Nelerdir?

• Antioksidan etkisi vardır,
• Kansere karşı koruyucu etkisi vardır,
• Kafein içeriği nedeniyle sinir sistemini baskılar ve uyanık kalmayı ve enerji sağlar,
• İdrar söktürücü özelliği vardır,
• Ağız hijyeninde, diş çürümelerinde, kemik gelişmesine yardımcı olur,
• Teaflavinler sayesinde a-glukosidaz aktivitesini inhibe ederek, CHO sindirimini baskılar ve böylece dolaylı yoldan hiperglisemiyi önler,
• Böbrek taşı riskini azaltır,
• Stresi azaltır,
• Tokluk hissi oluşturur.

DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER ve ÖNERİLER

• Böbrek hastaları, hipertansiyon hastaları, kalp ve damar hastaları, panik atak gibi hastaların çay tüketimi sırasında dikkatli olması gerekmektedir.
• Aşırı çay tüketimi; sinirlilik, gerginlik, çarpıntı, baş ağrısı, yüksek tansiyon, uykusuzluk, sık idrara çıkma, mide asidinin artması, anemi, kan pıhtılaşmasının yavaşlaması görülebilir.
• Çay içerisinde bulunan polifenollerden dolayı demir emilimini engeller. Özellikle hem-olmayan (bitkisel) kaynaklı demir kaynakları üzerinde bu etki daha fazladır.
• çay yemeklerle birlikte değil; ne az yarım saat sonra tüketilmelidir.
• Çay tüketimi günde 4-5 bardağı geçmemelidir.
• Demli çay dişlerde sararma, anemi riski artması, yüksek tansiyon, mide rahatsızlıkları ve ödem gibi sıkıntılara neden olabileceğinden dolayı; açık çay tüketimi tercih edilmelidir.
• Limonlu çay; özellikle hamile, yaşlılar ve çocuklarda demir emilimi ve kafein içeriği açısından daha faydalıdır.