Basınç Yaralanması; “yatak yaraları” olarak da bilinir.

Bu tanım NPUAP ve EPUAP tarafından daha açıklayıcı bir hale getirilmiş ve son olarak NPUAP tarafından yapılan güncelleme ile “Tek başına basınç ya da yırtılma ile basıncın bir arada neden olduğu, genellikle kemik çıkıntılar üzerinde ortaya çıkan lokalize deri ve/veya deri altı doku hasarı” şeklinde tanımlanmıştır.

Basınç Yaralanması Görülme Sıklığı

Ülkemizde yapılan çalışmalar incelendiğinde sıklığının %10 ile %31 arasında değişim gösterdiği görülmektedir

Yakın tarihe bakıldığında ise NPUAP (2016) verilerine göre;

• Amerika’da basınç yarası görülme sıklığı 1,3-3 milyon arasında değişmektedir
• İsveç’te altı yıllık ulusal prevelans çalışmasında, basınç yarası görülme sıklığında 2016 yılında %15,4
• İran’da bir cerrahi yoğun bakım kliniğinde yatan 82 hastanın %13,4’ü (2012)
• Kore’de bir yoğun bakım kliniğinde yatan 715 hastanın %5,9’u (2010)
• Japonya’da ise bir yoğun bakım kliniğinde yatan 98 hastanın %11,2’sinde belirlenmiştir.

Basınç Yaralanması Evreleri

Basınç yaraları 6 evrede incelenmektedir; I., II., III., IV., sınıflandıramayan, derin doku hasarı şeklinde sıralanabilmektedir.

Basınç Yaralanması Gelişme Riskine Yönelik Hemşirelik Girişimleri

Pozisyon, deri bakımı, beslenme gibi girişimleri mevcuttur.

Basınç Yaralanması ve İnovasyon

Teknolojinin hayatımıza girmesiyle birçok alanda yeniliklerle karşılaşabilmekteyiz. 2000 yılların başında AB ülkelerinde gelişmesiyle “sağlıkta inovasyon” kavramı sıklıkla duyduğumuz bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. İnovasyonun kelime anlamı “yenilik” olarak ifade edilmektedir. Sağlıkta yenilik / yenilikçi düşünce yapısının benimseyen insanlar sorunlara en uygun ve en zararsız uygulamalar/ürünler ile iyileştirici rollerini göstermektedir.

Her ne kadar teknoloji, üretim sektörünün yapabilecekleri bir iş gibi görünse de son yıllarda multidisipliner çalışmalar ile sorunlara alternatif ve kendisine özgü çözümler ortaya koyulabilmektedir. Sağlık alanındaki sorunlara en iyi çözümü sorunlarla birebir karşılaşan sağlık çalışanlarının bulması daha muhtemeldir.

Bu araştırma yazısında basınç yaralarının önlemede yapılmış inovatif çözümlere yer vermeye çalışacağız.

1. Havalı Yataklar

Havalı yataklar konforlu bir uyku amaçlayan Alman Mühendis “Konrad Kyeser” 1405 yılında projesini çizmiştir. Günümüze kadar gelen bu ürün sağlık sektörüne girerek halen tercih edilen ürünler arasında yer almaktadır.

2. Tam Boy Jel Yatak Pedi – Yatağa Sabitlemeli

İleri polimer teknolojisiyle ABD’de üretilen anti-basınç yatak pedi, evlerde ve hastane yoğun bakım ortamlarında dekibüt veya bası yaralarının engellenmesi amacıyla tüm dünyada 40 yıldır kullanılmaktadır.

• Anti dekibüt ve anti bakteriyel özelliğe sahiptir.
• Lateks ve silikon içermediği için alerjik değildir.
• Ağırlığı eşit dağıtma özelliğine sahiptir.
• Yüksek ağırlık taşıma kapasitesi mevcuttur.
• Sarsıntı emicidir.

3. Yara Tedavisi ve Takip Süreci İçin Akıllı Bandaj Tasarımı

Tufts Üniversitesi’ndeki mühendislik Okulu’ndan Prof. Sammer Sonkusale ve ekibi tarafından üretilen, kronik yaraları örten, klinik süreçlerini izleyen ve kayıt oluşturabilen, medikal tedavi sürecine katılabilen bir ürün olarak karşımıza çıkmaktadır.

• Yeni nesil yara örtülerini ve uzaktan tedavi olanaklarını kombine kullanarak hastanın basınç yarasından anlık olarak alınan verilerin hastadan sorumlu kişi veya kişilere iletilmektedir
• Hastanın yarasının hangi evrede olduğunun tespiti yapılır. Tespiti yapılan yaraya uygun büyüklükte özet kısmında anlatılmış olan hidrojel yara örtüsü seçilir. Seçilen yara örtüsü yarayı tamamen örtecek şekilde yaraya kapatılır
• Yaranın sıcaklık, nem, pH, parametreleri sürekli olarak yara üzerinden toplanmaya başlanır. Buradan toplanan veriler kablosuz sensörler aracılığı ile yapılacaktır
• Kara kutu içerisinde işlenen veriler hastanın yakınlarına ve hastadan sorumlu sağlık görevlisine iletilir
• Hastadan sorumlu kişilerin anlayacağı şekilde tasarlanmış ve hastanın yarası hakkında sıcaklık, nem, pH parametrelerinin sürekli izlenebildiği ve hastanın yarasında olması gereken sınırlar dışında bir değer kaydedildiğinde alarm sistemi verecek bir de alarm sistemi bulunmaktadır.

4. Basınç Yaralanmasını Önlemek İçin Akıllı İç Çamaşırı

Ahmetovic ve arkadaşlarının 2015 yılında yapmış olduğu çalışmada belirtilen ürün, basınç yaralanmalarının önlemede yaralı olacağı savunulmuştur.

• Yapılmış olan bu ürün ile gluteus kaslarının uyarılması sağlanarak basınç yaralarının önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
• Ürün, kullanıcıların rahatlığını sağlamak amacıyla, pamuk ve likralı kumaştan üretilmiş ve iç çamaşırının içine hastanın kalça bölgesine gelecek şekilde elektrotlar yerleştirilerek, üzeri antibakteriyal bir kumaş ile örtülmüştür.
• Bu elektrotlar aracılığıyla, hastanın kalça kaslarına her 10 dakikada bir 10 saniyelik elektrik uyarısı (stimülasyonu) gönderilmekte ve bu şekilde bölgede kan akımı hızlandırılarak, basınç azaltılmaktadır.

5. Basınç Yaralanmasını Önleyen Elbise

Evteks tekstil firmasının Yönetim Kurul Başkanı İsa DAL ve ekibinin TÜBİTAK’ın “Üniversite-Sanayi İş birliği Destek Programı’ndan yararlanarak Pamukkale Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Ar-Ge bölümüyle 2011’de başlanan proje, 4 yıl süren çalışmalar ile basınç yaralanmalarının oluşmasını engelleyici özelliğe sahip bir kumaş geliştirilmiş.

Bu kumaş tipi kullanılarak geliştirilen çarşafın seri üretimini gerçekleştirdiklerini ve ABD, Almanya, İsviçre ve Avustralya’ya ihraç ettiklerini söyleyen Dal; geliştirdikleri ürünün üniversite-sanayi iş birliğinin somut bir örneği olduğuna dikkati çekerek, “Akademi ve sanayinin bir arada olmasının getirdiği büyük bir avantaj var. Çünkü bir tarafın göremediği noktaları diğer taraf görebiliyor. İki taraf da birbirlerini doğru anlayabildiğinde yenilikçi ürünler ortaya çıkarabiliyoruz.” dedi.

6. Farklı Pozisyonlarda Yatış İçin Sünger Ürün

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Dursun Odabaşı Tıp Merkezi’nde hemşire olan Mehmet Sait Aktan, hastanelerde uzun süre yatarak tedavi görenlerin vücutlarında yara oluşmasını önlemek amacıyla farklı pozisyonlarda yatmaya olanak sağlayan sünger ürünler tasarlamıştır.

Aktan, daha önce uzun süre yoğun bakımda kalan babasının yanındaki hastalarda oluşan yatak yaralarını görünce, bu sorunu çözmek amacıyla YYÜ Teknokent bünyesinde çalışmaya başladı.

Esnaftan temin ettiği süngerlere makineyle bacak, kol, boyun ve sırt bölgelerinde kullanılmak üzere şekil veren Aktan, 5 değişik parçalı tasarımı ile hastaların farklı pozisyonlarda yatabilmelerine imkân sağladı.

Geliştirdiği ürünle yatak yaralarının oluşmasının önüne geçilebileceğini ifade eden Aktan, “Babam yoğun bakımda tedavi gördüğü sürede bazı hastaların yaklaşık 150 gün hastanede yattığını gördüm. Uzun süre yatakta kaldıkları için kalça, ayak, diz kısmı, eklem bölgeleri, sırt ve boyunlarında çok ciddi yatak yaraları oluşuyordu. Bu durum beni çok etkiledi. O günden sonra kafamda bir şeyler tasarladım.” dedi.

Örneklerde de görüldüğü gibi sorunlar ile birebir maruz kalan insanların sorunlara özgü pratik ve kullanışlı çözümler sunabilmektedir. Meslek grubunuz nereye ait olursa olsun girişimcilik ve inovasyon çatısı altında çözümler üretebilirsiniz. Sorun tek gibi görünse de çözümler her zaman bir tane olamıyor. Ve deneyip kaybettikçe sonrasında en güzeline ulaşma ihtimali doğuyor. ABD’li ünlü mucit Thomas Edison’ın dediği gibi “Başarısız olmadım. İşe yaramayacak 10.000 yöntem buldum.” Ve asla “Başarısız olmaktan değil, hiç denememiş olmaktan korkun”.