Doğrudan cihazınızda gerçek zamanlı güncellemeleri alın, şimdi abone olun.
TRT Radyo-1’de yayınlanan TRT Antalya Radyosu’ndan Tayfun Yönlü’nün yaptığı sağlık röportajları serimize bugün Aile Hekimi Dr. Mehmet Ozan Uzkut ile devam ediyoruz.
Konumuz: Mobbing
Tayfun Yönlü: Sevgili dinleyenler programımızın bu bölümünde Antalya 2 Nolu Aile Sağlığı Merkezi hekimlerinden Dr. Mehmet Ozan Uzkut ile beraberiz. Kendisi ile mobbing konusunda uzun uzadıya sohbet edeceğiz. Kendisi aynı zamanda Mobbing Derneği Antalya İl Temsilcisi. Sayın Uzkut hoş geldiniz yayınımıza.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Hoş bulduk, çok teşekkürler.
Tayfun Yönlü: Öncelikle mobbingin tanımıyla başlamak istiyoruz. Türk Dil Kurumu buna bezdiri karşılığını buldu. Aslında sözcük olarak bizim çok hoşumuza gitti ama bezdiri sözcüğü mobbingin tam olarak anlamını karşılıyor mu? İsterseniz bununla başlayalım sohbetimize.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Tabi ki. Bezdiri aslında tabi baya bir karşılıyor fakat tam olarak değil. Mobbing kelimesi dünyanın her tarafında mobbing olarak geçiyor. Rusçada da mobbing, İngilizcede de mobbing, Fransızcada da mobbing olarak geçiyor. Mobbing; yalnızlaştırma, iletişimsizlik hali, öz benliğini yitirme halidir. Yani bezdiri bunların içinde oldukça fazla miktarda var ama bunları da kapsayan bir kavramdır mobbing. Çünkü mobbingte amaç, sonuç kişi öz benliğini yitirir, ne yapacağını bilemez hale gelir. Bu yüzden mobbingi bezdiri tam olarak karşılamıyor. Çünkü iletişimsizlik hali de vardır mobbingin içinde.
Tayfun Yönlü: Doğru. Peki mobbing nedir hocam? Tam olarak açıklar mısınız bütün aşamalarıyla?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Mobbing iletişimin önce tek taraflı sonra iki taraflı kesilmesi, kişinin yalnızlaşması, öz benliğini yitirmesi, iş yapamaz hale gelmesiyle tanımlanan bir durumdur. Yani bu durum iş yerlerimizde genellikle oluyor ve iş yerindeki bir sistemden dolayı oluyor, sistematik bir şekilde psikolojik bir baskı türüdür mobbing.
Tayfun Yönlü: Sadece iş yerlerinde geçerli olan bir şey değil ama yani iş yerleri dışında günlük yaşantımızda da mobbingle karşılaşabiliyoruz.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Şöyle aile içindeki mobbing, mobbing sayılmıyor yani tanım olarak, hukuken sayılmıyor. Fakat bazı derneklerde, sosyal kurumlarda da yapılanlar mobbing sayılıyor. Bazı siyasi partilerde, bazı derneklerde yapılan dışlamalar, yalnızlaştırmalar da mobbing kavramına alındı.
Tayfun Yönlü: Peki mobbinge uğrayıp uğramadığımızı nasıl anlayacağız? Mobbing nerede başlıyor, nerede bitiyor? Bunu bir şeyin, bir hareketin, bir davranışın mobbing olup olmadığını nasıl anlayabiliriz, nasıl ayırt edebiliriz?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Şöyle, eğer çevremizdeki insanlar bizimle konuşmuyorsa veya biz çevremizdeki insanlarla yeterince diyalog kuramıyorsak mobbinge uğrama ihtimalimiz çok yüksek demektir. Yani eğer iletişimsizlik hali varsa bulunduğumuz ortamda biz mobbinge uğramışız demektir veya şöyle söyleyeyim; bir iki sene önce herkesle gayet iyi diyaloglarınız varken, herkesle iyi bir sistemde konuşabiliyorken, birkaç seneden beri artık yavaş yavaş çevrenizdeki insanlar kaybolmuşsa ve siz artık insanlarla konuşamıyorsanız bir mobbinge uğramış olabilirsiniz. Tabi bu mobbinge uğrama şekli bazen profesyonelce ki bizim dava konusu yaptığımız şeylerde bu çok fazla oluyor. İstifaya zorlamak için bir mobbing yapılıyor yani sistematik bir şekilde yapılıyor. Yani insanlar sizi istifaya zorlamak için on yıllık on beş yıllık bir personelseniz sizi işten çıkarttığı zaman bir tazminat vermesi lazım, bu tazminatı vermemek için çevrenizdeki insanlara sizi kötü diyerek, dedikodunuzu yaparak veya sizle iletişim kurduğu zaman onlara çeşitli tehditlerle bunlar bir şekilde sizden uzaklaştırmaya çalışarak sizi yalnızlaştırıyorlar ve size iş vermiyorlar veya çok fazla iş yüklüyorlar ve bu hallede size mobbing yapıp istifaya zorlamak istiyorlar.
Tayfun Yönlü: Mobbing bilinçli ve sistematik bir şekilde yapılabildiği gibi acaba bilinçsiz olarak da yapılabilir mi kişi veya bir topluluğa karşı?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Evet bilinçsiz olarak da yapılabiliyor. Şöyle yapılabiliyor, bilinçsiz olarak mesela kadınlarda çok fazla görülebiliyor. Kadınlar kadına karşı, kadın kadına karşı çok anlamadığımız çeşitli şekillerde yani saçını beğenmeyebiliyor, konuşmasını beğenmeyebiliyor, davranışını beğenmeyebiliyor, giyimini beğenmeyebiliyor, memleketini beğenmeyebiliyor veya farklı farklı sebeplerle kadın kadına mobbing yapabiliyor veya erkeklerde de olabiliyor. Bazen mesela kendi haksız yere bir makama gelen bir kişi hak ederek gelen bir kişiyi kötülemek için ona mobbing yapabiliyor, onun yerine gelmesini engellemek için onu kötüleyebiliyor, onunla konuşanları cezalandırabiliyor. Böylelikle o kişiyi yalnız bırakarak da mobbing yapabiliyor. Bu şekilde de mobbingler olabiliyor.
Tayfun Yönlü: Bilinçsiz olarak yapılan mobbinglerde de hukuki bir sonuç çıkıyor mu? Yani bunları da davaya, hukuka, mahkemeye taşımak mümkün mü?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Tabi ki. Biz de şimdi derneğimizin amacı mahkeme kazanmak veya insanları böyle mobbingten cezalandırmaktan ziyade mobbing yapılmasını engellemek.
Tayfun Yönlü: Engellemek elbette.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Bilinçsiz yapılan mobbinglerde biz kişiyi uyarıyoruz. Diyoruz ki bakın bu yaptığınız mobbingtir, bunun cezası 3 yıl hapis, 3 ile 8 yıl arası hapis, cezası yüz milyardan bir milyona filan para cezaları sebebidir. O yüzden dikkat edin, bunu yapmayın diye kişiyi uyarıyoruz. Eğer bilinçsizce mobbing yapıyorsa kişi mobbing yapmaktan vazgeçiyor veya farkına varıyor. Genellikle mobbing sosyal kişilere yapıldığı için yani böyle aktif, toplum içinde söz sahibi, yeri hak eden, hadi hep beraber işte pikniğe gidelim, hadi hep beraber gece bir yere gidelim, işte hep beraber çalışalım arkadaşlar şirketimizi iyi hale getirelim veya kurumumuz iyi bir duruma gelsin diyen kişilere daha çok mobbing uygulanıyor zaten. Yani salla başını al maaşını tarzında hiçbir şey yapmayan pasif durumda ki insanlar zaten mobbinge çok fazla uğramıyor.
Tayfun Yönlü: Maruz kalmıyorlar.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Maruz kalmıyorlar.
Tayfun Yönlü: Bu arada sözün arasında biraz hukuki sonuçlarından da bahsetmiş oldunuz. Onların altını bir kez daha çizelim. Hapis cezaları ve para cezalarından bahsettiniz, nereden nereye kadar olabiliyor mobbing uygulanması sonucu hukuki yaptırımlar neler olabiliyor?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Şöyle mobbing, önce aşamalarından bahsedeyim daha doğru olur.
Tayfun Yönlü: Hayhay.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Mobbing üç aşamada gerçekleşiyor. Birinci aşama dediğimiz aşamada ilk 3-6 ay içinde olan aşamalarda, süreğen aşamalarda kişi geçmeyen baş ağrısı, geçmeyen karın ağrısı, sürekli mutsuzluk, sürekli depresyon haliyle olay başlıyor. Yani bu hallerde kişi işe gitmek istemiyor, doktor doktor dolaşıyor ve çevresinde sürekli iletişimsizlik hali oluyor. Bu sıralarda eğer arkadaşları veya amiri bu olayı fark edip ‘aa bu kişiye mobbing yapılıyor’ deyip eğer bu olaya bir el koyabilirse bu mobbing sendromu geri dönebiliyor. Eğer bu olmazsa ağır depresyona girebiliyor kişi ikinci aşama dediğimiz aşamada ağır depresyona girebiliyor, ağır obsesyona girebiliyor ve fiziksel olarak ve ruhsal olarak öz benliği yitirmeye başlıyor.
Tayfun Yönlü: Evet.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Öz benliği yitirmeye başladıktan sonra artık mutlaka ikinci aşamada tedavi ile kendine gelebiliyor ve bu tedavi en az 5 yıl sürüyor ve bu kişi çalışma gücünün %60-70’ ini kaybetmiş halde oluyor. Birinci aşamada olursa mobbing, dava açarsanız henüz herhangi bir hasar oluşmadığı için cezai olarak bir şey elde edemeyebiliyorsunuz ki bizde ki yanıtlarda bu oluyor. Bana mobbing yapılıyor diyor kişi, açıyor, gerçekten mobbing yapılsa da kendisinde bir hasar oluşmadığı için ceza almıyor veya çok az bir ceza alıyor, hiçbir ceza almadan da kurtulabiliyor kişi. Vay işte mobbing cezasız kaldı diye düşünülebiliyor. Çünkü bizim hukuk sistemimizde kendinden bir hasar olmadan cezai bir şey alma şansın yok. Ama bu ceza ağır depresyon, obsesyon gibi hasar olursa, %60-70 iş gücünü, psikiyatri raporlarıyla biz bunu kanıtlıyoruz, kanıtlanırsa bunu da iki doktorla beraber kanıtlıyoruz. Bu kişinin tedavi sürecinin 5 yıl süreceğini de kanıtladığımız zaman, en az 5 çok daha da uzun sürebiliyor. O zaman bu kişi adam yaralamaya giriyor, %60-70’lik iş gücü kaybı da olduğu için kişi de ceza yasalarımıza göre 3 yıl ile 8 yıl arası hapis cezası alıyor kişi. Tabi bu borçlar hukukuna göre de oradaki işin hukuki süreci başlıyor. Bu cezayı aldıktan sonra tazminat davaları açılıyor. Borçlar hukukuna göre yüz bin lira ile bir milyon arası değişen hatta daha fazla artan para cezalarını da çarptırılabiliyor kişiler.
Tayfun Yönlü: Peki Sayın Uzkut, mobbingle karşılaştığımızı düşündüğümüzde ne yapmalıyız, nasıl davranmalıyız, nereye başvurmalıyız?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Mobbingle karşılaştığımızda, mobbingten şüphelendiğimiz zaman mobbing temsilcilerine yani bizlere başvurabilirsiniz. Hemen hemen Türkiye çapında artık 20 küsur oldu, 22 tane olduk. Türkiye’nin her yerinde mobbing derneğimizin sayfasına girerseniz size en yakın mobbing il temsilcisi kimse ona rahatça başvurabilirsiniz, derdinizi anlatabilirsiniz. Çünkü bana mobbing yapılıyor, bize mobbing yapılıyor diye başvuran çok fazla insan oluyor ama bunların büyük birçoğu mobbing değil. Yani ben şöyle söyleyeyim size bana yılda ortalama bin civarında bir mobbing başvurusu olur. Ben bunların içinde mobbing olarak kabul ettiğim ve sana mobbing yapılıyor dediğimiz 100 civarında, 150 civarında falandır.
Tayfun Yönlü: Yani %10-15.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: %10-15 ancak. Yani her baskıcı şey mobbing değildir. Mesela mobbing bir topluluğa olmaz, bir kişiye olur yani bir kişiye yapılır ama bütün toplum etkilenir.
Tayfun Yönlü: Bu tanımı koyduğunuz iyi oldu, bu önemli bir tanım.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Evet. Bize mobbing yapılıyor deniyorsa o mobbing değildir çünkü mobbingte bir yalnızlaştırma vardır. Bize diye bir kavram yoktur.
Tayfun Yönlü: Yani bir mobbing bir gruba değil bir şahsa…
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Şahsa uygulanır sadece her baskıcı yönetim mobbing değildir ki kitapta bunlardan çok bahsediyorum.
Tayfun Yönlü: Sohbetimizin sonuna geldik. Bu konuda siz bir kitap yazdınız, Ozanca Sağlık Mobbing Politika kitabınızın ismi.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Evet.
Tayfun Yönlü: Yakın zamanda baskıya girdi.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Evet.
Tayfun Yönlü: Ve ilk TÜYAP fuarında yok satan bir kitap haline geldi galiba. O açıdan da sevindirici. Biraz kitaptan söz eder misiniz bize?
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Şimdi bu kitabımızda sade mobbing yok, 300 küsur sayfa olan bir kitap, üçte biri kadar mobbing bazılarında sağlık öğütleri var. Çünkü sağlık piyasasında da çok bozulmalar olduğu için halkın anlayabileceği sağlık dili bulabilmek çok problem oluyordu. Bu açığı gidermek istedim çünkü doğru bilgiler sade doktorlara yönelik var. Halkın öğrenebileceği bilgilerin %90’ı Google’dan öğrendikleri bilgilerde çoğunlukla yanlış ve farklı. Bu yüzden bu konuda kendimce bir kitap yazıp halkı, bizim bilimsel dilimizi Türk insanının anlayabileceği bir dile çevirip daha kolay anlaşılır bir dile çevirip o konuda da yardımcı olmak istedim. Aynı zamanda içinde mobbing davaları, mobbingli süreçleri, bunlarla ilgili sunumlar, sunumlarda bahsettiğim konularda var. Böyle konuları da içeriğe aldım. Bir de tabii devletin veya bazı kuruluşların sağlık politikaları ile yapıcı eleştirilerimiz var. Yani şunun yerine şu olsaydı, bunun yerine bu olsaydı gibi bazı yapıcı eleştirilerimiz var yani politika kısmı sivil toplum örgütlerinden gelen çalışmalarımızdan kaynaklanan bu tür şeylerimizi de işin içine kattık. Yani ki bazıları da uygulamaya müsait, belediyeler ve hükümetler tarafından uygulanan şeylerimiz de oldu. Bu politika kısmı da bu yani siyaset politikası değil, yapıcı bir sağlık politikası üzerine bir şey, kitap.
Tayfun Yönlü: Ozanca Sağlık Mobbing Politika internet kitapçılarında ve piyasadaki kitapçılarda rahatlıkla bulabileceğiniz bir kitap olacak sevgili dinleyenlerimiz. Okumak isteyenler için duyurmuş olalım. Dr. Mehmet Ozan Uzkut, çok keyifli bir sohbetti. Çok çok teşekkür ediyoruz.
Dr. Mehmet Ozan Uzkut: Sağ olun, çok teşekkürler.